🖌يادداشتهاي قرآني و روايي (2): 🔵 موضوع : تعريف چيستي خدا به شيء حقيقي و اثبات مجازيت موجوديت ماسوا 🔹 «عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِلزِّنْدِيقِ حِينَ سَأَلَهُ مَا هُوَ قَالَ هُوَ شَيْ‏ءٌ بِخِلَافِ الْأَشْيَاءِ ارْجِعْ بِقَوْلِي شَيْ‏ءٌ إِلَى إِثْبَاتِ مَعْنًى وَ أَنَّهُ شَيْ‏ءٌ بِحَقِيقَةِ الشَّيْئِيَّةِ غَيْرَ أَنَّهُ لَا جِسْمٌ وَ لَا صُورَة»[1]. 📜بيان اين حديث اين است كه پرسش سائل از امام پرسش از چيستي و ماهيت خداوند است؛ او مي‌پرسد «مَا هُو» خداوند چيست؟ بنابراين پاسخ امام، بيان چيستي خداوند است؛ و حقيقت و ذات خداوند را تعريف مي‌كند؛ و حاصل اين تعريف اين است كه «أَنَّهُ شَيْ‏ءٌ بِحَقِيقَةِ الشَّيْئِيَّةِ» او شيئي است كه به حقيقت شيئيت، شيء است 👈🏼 دو نكته از حديث استفاده مي‌شود ✅ تعريف چيستي خدا به شيء حقيقي ✅ اثبات مجازي بودن موجودات ماسوي الله 🔷 بيان اول: 🔸 روشن است تعريف هر حقيقتي بايد مانع اغيار باشد؛ بنابراين طبق اين تعريف بايد گفت كه هيچ موضوعي جز خدا شيء حقيقي نيست؛ و گرنه لازم مي‌آيد كه اغيار در تعريف خداوند داخل باشند كه چنين چيزي پذيرفته نيست. 🔷 بيان دوم: 🔸 اگر ساير موضوعات نيز مثل خداوند شيء حقيقي باشند در اين صورت شيئيت حقيقي بين ذات حق و ساير حقائق امكاني مشترك مي‌گردد و لازم است خداوند با قيدي اضافه بر اصل شيئيت از ساير اشياء حقيقي ممتاز گردد؛ در اين صورت حقيقت خداوند مركب مي‌گردد از يك مابه‌الاشتراك كه بين خدا و ديگران مشترك است، و يك مابه‌الامتيازي كه خدا را ساير اشياء حقيقي متمايز مي‌سازد؛ و لازمة‌ اين تركب، وابستگي ذات حق به اجزاء است؛ كه لازمه‌ آن ممكن بودن ذات حق است كه آشكارا محال و باطل است؛ بنابراين حقيقت و ماهيت خداوند هيچ قيد اضافه بر «شيء حقيقي» ندارد؛ 🔷 بيان سوم: اگر ما ساير موضوعات را شيء حقيقي بدانيم لازم مي‌آيد كه همه آنها مصداقي از تعريف خداوند باشند؛ كه اين خود به شرك ذاتي و چند خدائي بلكه به بي‌نهايت خدائي منجر مي‌گردد؛ زيرا وقتي تعريف ذات خداوندي بر چيزي صادق بود بايد آن مصداق را كه مطابَق تعريف خداوند قرار گرفته است، مصداق واقعي خدا دانست؛ و روشن است در اين صورت همه آن موضوعاتي كه ما آنها را شيء حقيقي مي‌دانيم بايد خدا باشند؛ و اين همان التزام به چند خدائي است بلكه اين، به ساير شرك‌ها نيز منجر مي‌گردد؛ زيرا خداوند با همين تعريف خدا بودنش، لايق معبوديت است و طبق فرض ما همان تعريف را براي ديگران نيز پذيرفته‌ايم و لازمه‌اش آن است كه همانگونه كه خدا معبود حقيقي است ساير اشيائي كه همين تعريف را براي آنها پذيرفته‌ايم لايق معبوديت باشند؛ و نيز در مورد ساير اختصاصيات حق كه ثبوت آنها براي اغيار به نوعي از شرك منجر مي‌گردد مثل توحيد در ربوبيت، توحيد در خالقيت، توحيد در ملك و فرمانروائي و غير آنها همين اشكال جاري است «سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا يَصِفُون». 🔷 بيان چهارم: لازمه شيء واقعي بودن ساير اشياء، انكار موجوديت خداوند است؛ 🔸 زيرا گزاره «خدا، مخلوق نيست» را هر دو طايقه قبول دارند، عارف قبول دارد؛ چون او مي‌گويد مخلوق وجود مجازي دارد و خدا وجود حقيقي؛ پس اين، غير آن است؛ فلاسفه و متكلمان نيز آن را قبول دارند اما آنها تغاير حق و خلق را، تغاير دو موجود حقيقي متغاير مي‌دانند؛ 🔸 لازمه تغاير دو موجود، سلب هر موجودي، از موجوديت ديگري است؛ پس آنها در جمله «خدا، مخلوق نيست»، مخلوق را كه يك موجود حقيقي است (نه يك معدوم حقيقي و موجود مجازي) را از خدا سلب مي‌كنند؛ و مي‌گوييد «خدا، مخلوق نيست»؛ 🔸ولي «مخلوق» و «لامخلوق» نقيضين‌اند؛ و طبق اصل امتناع ارتفاع نقيضين، وقتي يكي از نقيضين از موضوعي سلب شد نقيض ديگر بر همان موضوع حمل مي‌گردد؛ پس آنها بايد بپذيرند كه «خدا، لامخلوق است»؛ زيرا اگر خدا نه «مخلوق» باشد و نه «لامخلوق» ارتفاع نقيضين از موضوع واحد، لازم مي‌آيد؛ پس آنها بايد بپذيرند كه «خدا، لامخلوق است»؛ 🔸از طرفي چون آنها «مخلوق» را موجود حقيقي مي‌دانند، پس نقيضش يعني «لامخلوق» مي‌شود يك معدوم حقيقي؛ 🔸 بنابراين طبق ديدگاه مكاتب كثرت وجودي خدا مصداق يك معدوم حقيقي است؛ چون مصداقِ معدوم حقيقي، معدوم حقيقي است؛ و اين يعني انكار خدا؛ اين يعني خدائي، موجود نيست؛ بلكه چون مخلوقات بي‌شمارند؛ طبق همين استدلال، آنها خدا را بايد بي‌نهايت بار مصداق معدوم حقيقي قرار ‌دهند؛ پس حقيقي بودن شيئيت خلق، منجر به انكار خدا است «سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبيرا». 🔍 بنابراين از اين حديث شريف هم تعريف چيستي خداوند به «شيء حقيقي» فهميده مي‌شود و هم مجازي بودن موجودات امكاني. [1] - صدوق، التوحيد، ص 104؛ كليني، الكافي، ج 1، ص 83. #يادداشت‌هاي_قرآني_و_روايي (2) http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

📕 #مقدمه_قيصری_بر_شرح_فصوص_الحكم #استاد_عشاقی 📌 جلسه هشتم 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص26 س 5 http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

🖌 يادداشت‌هاي قرآني و روايي (3) 🔵 موضوع : ذاتي بودن علم خداوند در قرآن آمده است كه «وَ فَوْقَ كُلِّ ذي عِلْمٍ عَليم» بالاتر از هر دارنده علم، دانائي هست. 🔷 در اينجا پرسشي به ذهن مي‌رسد و آن اينكه آيا اين قانون در مورد خود خداوند نيز صادق است يا نه؟ اگر صادق است خوب عالم‌تر از خدا چه كسي است؟ و اگر اين قانون در مور خداوند صادق نيست؛ پس اين قانون مورد نقض دارد؛ در اين صورت چگونه به قانوني منقوض و باطل، در قرآن حكم شده است؟ با اين كه طبق آيه (43 فصلت) هيچ گزاره باطلي در قرآن نيست «لا يَأْتيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزيلٌ مِنْ حَكيمٍ حَميد». 🔸 پاسخ اين است كه اين قانون در مورد خداوند صادق نيست؛ زیرا هیچ کسی عالمتر از خدا نیست، و در عين حال قانون هم نقض نشده و باطل نيست؛ زيرا موضوع اين قانون كلمه «ذي علم» است نه «عالِم». 🔸به عبارت ديگر: در اين آيه گفته نشده كه «هر عالمي بالاتر از او عالمي هست»؛ بلكه گفته شده هر «ذي علمي» يعني «هر دارنده علمي، بالاتر از او عالمي هست»؛ 🔸 بين دو تعبير «دارنده علم» و «عالِم» تفاوت وجود دارد. در تعبير «دارنده علم»، دارنده و علم دو چيز متغايرند، دارنده نفس يك شخص است مثلا و علم وصف مغايري است كه به عنوان يك دارائي براي آن نفس تحقق مي‌يابد؛ اما در تعبير عالم يا عليم لزوما بين شخص آگاه و آگاهي دوگانگي نيست؛ مثلا گفته مي‌شود كه نفس به خودش به علم حضوري عالم است؛ در اينجا عالم و علم دو واقعيت متغاير نيستند بلكه علم نفس به خودش، عين ذات نفس است، نه علمي زائد بر خودش؛ در مورد خداوند هم مسئله به همين صورت است او عالم است به علمي كه عين ذات او است، و هيچ تفاوتي بين عالم و علم نيست؛ 🔸به بيان اصطلاحات : علم خداوند ذاتي ذات حق است و يك وصف عرضي و بيروني براي او نيست؛ بنابراين هر ذي علمي بالاتر از او عالمي است حد اقل بالاتر از هر ذي علمي خداوند عالم و دانا قرار دارد كه علمش از هر دارنده علمي بيشتر است؛ ولي اين چنين نيست كه «هر عالمي بالاتر از او عالمي باشد»؛ مثل خداوند كه عالم است و بالاتر از چنين عالمي هيچ دانائي نيست. #يادداشت‌هاي_قرآني_و_روايي (3) @oshaghierfan

روزهاي چهار شنبه و شنبه درسهاي خارج فلسفه، اسفار و نصوص بدليل مسافرت تعطيل است عشاقي

📕 #مقدمه_قيصری_بر_شرح_فصوص_الحكم #استاد_عشاقی 📌 جلسه نهم 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص28 س 2 http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

🖌 رابطه ذات و صفات (23) 🔵 موضوع : عدم دلالت نفي كثرت بر وحدت ذاتي حق 🔹در بحث پيشين در #رابطه_ذات_و_صفات (22) اثبات شد كه وحدت در صورتي كه بر معناي متعيني دلالت كند، ممكن نيست كه از احكام ذات حق باشد؛ 🔸 اشكال: در اينجا ممكن است اشكالي به نظر برسد بدين صورت كه گفته شود كه براي وحدت ذاتي حق ادله‌اي اقامه شده است، كه قطعا مواردي از آنها را مي‌توان به عنوان برهان تامِ چنين ادعائي پذيرفت؛ بنابراين چاره‌‌اي نيست كه وحدت ذاتي حق را به‌عنوان حكمي از احكام ذات حق بپذيريم؛ پس ادعاي حكم نبودن وحدت براي ذات حق مردود است. 🔸پاسخ 👈🏼 اولا ادله معروفه اقامه شده همه كثرت ذات حق را ابطال مي‌كنند؛ و ما آن ادله را تا جايي كه كثرت را از ذات حق نفي مي‌كنند مي‌پذيريم؛ ولي مسئله اين است كه نفي كثرت از ذات حق، ملازم با ثبوت وحدت براي ذات حق نيست؛ زيرا وحدت و كثرت نقيضين نيستند تا نفي يكي ملازم با اثبات ديگري باشد؛ بلكه وحدت و كثرت هر دو، نحوه‌اي از تعينات حق محسوب مي‌شوند كه هيچكدام در مرتبة ذات حق راه ندارند؛ و ذات حق، مصداق بالذات و مطابَق حقيقي هيچكدام نيست. 👈🏼 ثانيا ما داشتن برهاني كه وحدت ذاتي حق (نه وحدت تعيني) را اثبات كند نيز مي‌پذيريم؛ ولي چنين وحدتي هيچ مغايرتي و از جمله مغايرت مفهومي با ذات حق ندارد؛ و در اين صورت گرچه حمل چنين وحدتي بر ذات حق درست است؛ اما با اين حال چنين وحدتي حكم ذات حق نيست؛ زيرا هيچ چيز حكم خودش نيست. #رابطه_ذات_و_صفات (23) http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

💫🎊نور دگری به بیت احمد آمد 💫🌸محبوب رسول حیّ سرمد آمد 💫🎊تا عطر وجودش همه عالم گیرد 💫🌸زهرا ، گل گلزار محمد آمد 🌸 پیشاپیش 🎊 #ولادت_حضرت_فاطمه(س) بر شما و بر همه، مبارک باد.🎊💐

🖋يادداشتهاي قرآني و روايي (4) 🔵 موضوع : تفسير «يا من علا فلا شيء فوقه، و دنى فلا شيء دونه» تفسير دقيق حديث فوق حضور حق در عالي و داني عالم بدون تلوث به نقائص و عيوب أشياء است. 📜اما بيان تفصيلي آن: از جمله ادعيه وارد در ماه رمضان اين فراز است «يا من علا فلا شيء فوقه، و دنى فلا شيء دونه»؛ اين فراز از ناحيه ائمه مختلف و از جمله امام موسی بن جعفر عليهما السلام (در توحيد صدوق) رسيده است؛ كه خطاب به خداوند گفته شده است اي كسي كه رفعت يافتي به‌گونه‌اي كه بالاتر از تو نيست؛ و تنزل يافتي به‌گونه‌اي كه نازل‌تر از تو نيست؛ 🔸 نكته اول: كلمه «دنى» در لغت به دو شكل وارد شده است؛ يكي دنی يدنو كه به معناي قرب است؛ و ديگر دنی يدنی است كه به معناي سقوط به پايين است (المنجد)؛ در اين فراز از دعا به قرينه‌ي مقابله آن با جمله‌ي «يا من علا فلا شيء فوقه» به معني دوم است؛ زيرا مقابل علو، نزول و انحطاط است نه قرب؛ و نيز مقابل «فوق» در جمله اول، در جمله دوم «دون» آمده است كه به معناي پايين است مثلا گفته مي‌شود كه «هو دونه أي أحطّ منه درجة» (المنجد)؛ پس روشن است كه جمله «دنى فلا شيء دونه» به اين معني است كه او تنزل يافت به‌گونه‌اي كه پايين‌تر ‌از او چيزي نيست. 🔸 نكته دوم: آنچه از اين فراز روشن مي‌گردد اين است كه خداوند، فقط در اوج هستي نيست؛ و اين چنين نيست كه مقام حق، منحصر به قله هرم هستي باشد؛ بلكه أشياء، از اوج تا حضيض، به هستي او، بالعرض موجودند؛ و شيئيت حقيقي او است كه ملاك شيئيت مجازي هر شيء عالي و داني است؛ يعني با تجلي ذات او در مراتب عاليه، اشياء عاليه به‌منصه ظهور خواهند رسيد و با تجلي ذات او در مراتب پست، اشياء پست به‌منصه ظهور خواهند رسيد لذا است كه در قرآن آمده است «أَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّه» و «هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِن». 🔍 اشكال : اگر گفته شود تفسير اين ادعا به اين شكل، با قدوسيت و نزاهت حق از هر عيب و نقصي منافات دارد؛ خداوند سبوح و قدوس است؛ بنابراين چگونه مي‌توان حضور او و تجلي ذات او را در أشياء ملوث و پست پذيرفت!؟ 🔻پاسخ اين است كه حضور حق و تجلي او در اوج و حضيض عالَم، به ملوث شدن او به امور پست، منجر نمي‌گردد؛ و ذات حق را به عيوب و نقايصي آلوده نمي‌كند؛ زيرا هيچ امري حتی چيزهايي كه به ظاهر از كمالات‌اند مثل حيات و علم و قدرت، مساسي با ذات حق ندارند و حقيقتا وصف واقعي خداوند نيستند؛ زيرا اين امور همه‌ حقائقي مقيد و محدودند و ممكن نيست كه ذات نامحدود خداوند، مصداق واقعي اين حقائق محدود باشد؛ لذا است كه در روايات زيادي به اين نكته توجه داده شده است كه ذات حق هيچ وصف حقيقي ندارد چنانكه در كلمات امير‌المؤمنين و امام رضا (عليهما السلام) اين مضمون يا قريب به آن، وارد شده كه فرموده‌اند « كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْيُ الصِّفَات‏». 🔻بنابراين اين گونه نيست كه حتى وقتي گفته مي‌شود «خدا عالم است» معني‌اش اين باشد كه ذات حق مصداق حقيقي معناي «علم» يا «عالم» ـ كه حقيقتي محدودندـ باشد؛ و اين چنين نيست كه اين وصف يا اسم محدود، با ذات حق مساسي داشته باشد؛ 🔻بلكه ذات حق، در چهره‌ي اسم «العالم» تجلي و ظهور دارد، يعني ذات او به نسبت مجازي به «العالم» انتساب مي‌يابد؛ نه اين كه ذات او مصداق حقيقي اين اسم و وصف محدود باشد؛ 🔻 بنابراين فرض حضور ذات حق و تجلي او در هر شيئي و از جمله اشياء پست، ملازم با اين نيست كه ذات حق متصف به آن شيء پست باشد؛ و مصداق حقيقي آن شي‌ء پست گردد؛ بلكه ذات حق در عين آن كه ملاك شيئيت مجازي آن شيء است اما آن شيء، وصف حقيقي حق نيست؛ و ذات حق به اتصاف حقيقي به آن امر متصف نيست و مصداق حقيقي آن شيء نمي‌گردد تا اگر آن شيء واجد عيبي باشد اين عيب به ذات حق سرايت كند. #يادداشت‌هاي_قرآني_و_روايي (4) http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

📕 #مقدمه_قيصری_بر_شرح_فصوص_الحكم #استاد_عشاقی 📌 جلسه دهم 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص30 س 3 http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

📕 #مقدمه_قيصری_بر_شرح_فصوص_الحكم #استاد_عشاقی 📌 جلسه يازدهم 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص31 س 4 http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan

📕 #مقدمه_قيصری_بر_شرح_فصوص_الحكم #استاد_عشاقی 📌 جلسه دوازدهم 📖 شرح فصوص الحكم، چاپ بوستان كتاب (1382)، ص32 س 6 http://eitaa.com//oshaghierfan @oshaghierfan