#گزارش_خبری 💠 گزارشی از گفتگوی خبرگزاری ایکنا با دکتر معارف، پیرامون وضعیت اجتماعی و فرهنگی شبه جزیره عربستان در دوران قبل از بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ظهور اسلام: 🔹 زمان: ٧ مهر ١۴٠٢ 🔻 ایکنا - حرف و حدیث‌ها درباره شرایط جامعه عربستان پیش از بعثت حضرت ختمی مرتبت بسیار است. به مناسبت میلاد پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) درباره وضعیت اجتماعی و فرهنگی شبه جزیره عربستان در دوران قبل از بعثت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و ظهور اسلام. روایت معروف و مشهوری که مطرح است این است که در دوران قبل از ظهور اسلام یک جاهلیت و بدویتی در شبه جزیره عربستان حاکم بوده و نمادهایی هم از آن در قرآن نمود یافته است؛ مثل زنده به گور کردن دختران، با این حال طبق تحقیقات باستان‌شناسی جدید ادعا می‌شود جامعه عربستان قبل از ظهور اسلام یک جامعه بی‌فرهنگ و بی‌تمدن نبوده است. دیدگاه شما پیرامون این مسئله چیست؟ 🔹 دکتر معارف- اینکه می‌فرمایید تحقیقات جدیدی شده و در این تحقیقات قبول ندارند جامعه عربستان بی‌فرهنگ بوده است که احتمالاً این تحقیقات از ناحیه خاورشناسان اتفاق افتاده باشد، می‌خواهم سؤال کنم اگر قرار باشد فرهنگ و تمدنی برای دوران قبل از اسلام ادعا شود این فرهنگ و تمدن باید شاخص‌هایی داشته باشد؛ مثلا شما از تمدن یونانی صحبت می‌کنید و از ارسطو و افلاطون و فلسفه و طب یونانی نام می‌برید که از مظاهر تمدن یونانی هستند یا مثلا از تمدن ایرانی قبل از اسلام صحبت می‌کنید و از افرادی مثل بزرگمهر یا نظام سیاسی آن دوره نام می‌برید و این را به عنوان شاخص تمدن ایرانی عنوان می‌کنید. 🔸 اگر قرار باشد کسی ادعا کند قبل از اسلام فرهنگ و تمدنی بر جزیره العرب حاکم بوده باید شاخص‌هایش را ذکر کند مثلا از چند آدم مهم نام ببرد که این افراد در جزیرة‌العرب قبل از اسلام جزء حکما و عقلا بودند و مردم به آنها مراجعه می‌کردند یا مثلا از مدرسه یا بیت الحکمه یا نهادی فرهنگی یاد کند. به ادعا که نیست، قاعدتاً اگر فرهنگ و تمدنی بوده باید شاخص‌هایی از آن مانده باشد و ما بتوانیم آن را نشان دهیم. من هنوز به چنین نتیجه‌ای نرسیدم و نمی‌توانم به عنوان شاخص تمدنی چیزی ذکر کنم البته رگه‌هایی از آموزه‌های توحیدی در فرهنگ آن دوره به چشم می‌خورد مثلا گفته می‌شود چند خانواده موسوم به حنفا در آن جامعه بودند که موحد بودند ولی اینها صرفاً رگه‌هایی بوده و فرهنگ غالب آن جامعه نبوده است. اگر فرهنگ غالب بود پیامبر(صلی الله علیه و آله) با شرک و بت‌پرستی مبارزه و مقابله نمی‌کرد. نمی‌شود از این رگه‌ها به عنوان مظاهر فرهنگ و تمدن به شکل وسیعش یاد کنیم. 🔹 این مقدمه پاسخ من بود. اصل پاسخ بنده این است؛ ما صرف نظر از اینکه مسلمان باشیم قبول داریم قرآن یکی از اسناد به جامانده از صدر اسلام است که اوضاع قبل از بعثت را برای ما ذکر می‌کند. حتی اگر من مسلمان نباشم نمی‌توانم انکار کنم قرآن کریم یک سندی از صدر اسلام است و این را همه قبول دارند. این سند تا اندازه بسیار زیادی فرهنگ آن عصر را به ما نشان می‌دهد و بازتابی از فرهنگ آن عصر می‌تواند باشد. اگر خود قرآن را به عنوان سندی بر جای مانده از صدر اسلام در نظر بگیریم در این قرآن سه جا تعبیر جاهلیت به کار رفته است. یکی آیه ۲۶ سوره فتح است که از «حمیه الجاهلیه» یعنی تعصبات جاهلیت یاد می‌کند. دومین مورد آیه ۱۵۴ آل عمران است که می‌فرماید: «وَطَائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجَاهِلِيَّةِ». این گمان‌های جاهلی ناشی از بی‌اعتمادی به خداوند است یعنی ناگهان وسط جنگ یک عده مایوس می‌شدند از اینکه نصرت الهی همراه آنها باشد. قرآن از این مطلب پرده‌برداری می‌کند که یک عده آن زمان بودند که ظن آنها به خدا از نوع ظنون جاهلیت بوده است. 🔸 مورد سوم هم آیه ۳۳ سوره احزاب است که خدا در مقام تادیب همسران پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «وَ قَرْنَ في بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى؛ و در خانه‌هاى خود بمانيد، و همچون دوران جاهليّت نخستين [در ميان مردم] ظاهر نشويد». از نظر قرآن کریم که تعبیر جاهلیت را سه بار به کار برده ظاهرا جاهلیت شاخص‌هایی دارد. شاخص جاهلیت در بعد اعتقادی شرک است، در بعد اخلاقی نیز بسیاری از مفاسد رایج بوده است، به عنوان مثال روابط جنسی در آن دوران خیلی نامنظم بوده است. غیر از این توضیحاتی که از قرآن عرض کردم کتاب‌های خوبی داریم از جمله کتاب شهید باهنر به نام «جهان در عصر بعثت» که اوضاع جهان را هنگام بعثت شرح می‌دهد یا دکتر جواد علی کتابی به نام «المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام» دارد که به شکل مفصل اوضاع عرب قبل از اسلام را شرح می‌دهد.

🔹 یکی از کسانی که عمر مبارکش در جاهلیت و اسلام سپری شده یعنی هم سالیانی از قبل بعثت را درک کرده و هم بعد از بعثت را درک کرده است، شخص امیرالمومنین(علیه السلام) است. ایشان حدود دوازده سال قبل از بعثت در جامعه جاهلی زندگی کرده بود. ایشان جملاتی دارد که در نهج البلاغه جمع شده است. به نظرم یکی از افرادی که صلاحیت دارد درباره اوضاع جزیرة‍‌العرب قبل از اسلام سخن بگوید کسی است که آن سال‌ها را درک کرده است. من مایلم به نمونه‌هایی از سخنان امیرالمومنین(علیه السلام) در نهج البلاغه اشاره کنم تا با شاخص‌های جامعه جاهلی آشنا شویم. به عنوان مثال اگر کسی خطبه ۲۶ نهج البلاغه را مشاهده کند، ایشان می‌فرماید: «همانا خدا محمّد را برانگيخت، تا مردمان را بترساند، و فرمان خدا را چنانكه بايد رساند. آن هنگام شما اى مردم عرب بدترين آيين را برگزيده بوديد، و در بدترين سراى خزيده. منزلگاهتان سنگستانهاى ناهموار، همنشينتان گرزه مارهاى زهردار. آبتان تيره و ناگوار، خوراكتان گلو آزار. خون يكديگر را ريزان، از خويشاوند بريده و گريزان. بتهاتان همه جا بر پا، پاى تا سر آلوده به خطا». 🔸 باز ایشان در خطبه ۳۳ نهج البلاغه که نظیرش در خطبه ۱۰۴ تکرار شده است می‌فرماید: «خدا محمّد(صلی الله علیه و آله) را برانگيخت و از عرب كسى كتابى نخوانده بود، و دعوى پيامبرى نكرده بود. محمّد(صلی الله علیه و آله) مردم را به راهى كه بايست كشاند، و در جايى كه بايد نشاند، و به رستگارى رساند، تا آنكه كارشان استوار و جمعيّتشان پايدار گرديد». حضرت در این خطبه می‌فرماید پیامبر(صلی الله علیه و آله) مردم را تا جایگاه کرامت انسانی پیش برد و به رستگاری رساند. 🔹 در همین نهج البلاغه تعبیر جاهلیت هم بکار رفته است. من از بین تعابیری که لفظ جاهلیت استعمال شده است علاقه‌مندان را به خطبه ۹۵ ارجاع می‌دهم که می‌فرماید: «بَعَثَهُ وَ النَّاسُ ضُلَّالٌ فِي حَيْرَةٍ وَ حَاطِبُونَ فِي فِتْنَةٍ، قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الْأَهْوَاءُ وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِيَاءُ وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجَاهِلِيَّةُ الْجَهْلَاءُ» یعنی او را برانگيخت، حالى كه مردم سرگردان بودند، و بيراهه فتنه را مى‌پيمودند. هوا و هوسشان سرگشته ساخته، بزرگى خواهى‌شان به فرودستى انداخته. از نادانى جاهليت‌خوار، سرگردان و در كار نااستوار، به بلاى نادانى گرفتار. 🔸 من کلامم در این بخش را با آیه دوم سوره جمعه به پایان می‌رسانم که می‌فرماید: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ»، ابتدای آیه می‌فرماید خداوند پیامرش را در بین امیین برانگیخت. در کتب تفسیر و لغت امی به معنای کسی است که با خواندن و نوشتن بیگانه است و سابقه خواندن و نوشتن به عنوان نماد فرهنگ و تمدن ندارد. خداوند در بین امیین رسول خودش را برانگیخت و او مأمور شد کتاب خدا و حکمت را به آنها بیاموزد در حالی که مردم پیش از آن در گمراهی آشکار بودند. قبل از بعثت جامعه عرب که در جزیرة‌العرب زندگی می‌کردند رابطه‌ای با فرهنگ و تمدن و شهرنشینی نداشتند ولی قرآن آمد آنها را موحد کرد، یکپارچه کرد، نظام قبیلگی تبدیل به نظام سیاسی واحدی شد و به برکت بعثت این جامعه با فرهنگ و کتابت و خواندن و نوشتن آشنا شد و بعد از گذشت سنواتی دانشمندانی در بین آنها ظهور کرد. 🔻 ایکنا ـ ما از این دوران به عنوان دوران جاهلیت نام می‌بریم. لطفا بفرمایید این جاهلیت به معنای بی‌سوادی است، به معنای بی‌فرهنگی است یا معنای دیگری مورد نظر است؟ 🔹 جاهلیت از ریشه جهل به معنای نادانی است ولی دوران جاهلیت که قرآن نام می‌برد به معنای دورانی نیست مردم صرفاً فاقد آشنایی با خواندن و نوشتن باشند. فقدان سواد یکی از ابعاد جاهلیت در حوزه فرهنگی است ولی جاهلیتی که قرآن ذکر می‌کند گونه‌ای انحطاط در روابط انسانی است؛ یعنی ابعادش وسیع‌تر از فقدان هنر خواندن و نوشتن است. زمانی که امنیت اخلاقی نیست، امنیت جنسی نیست، زور حاکم است، غارتگری در اوج است و کسی نمی‌تواند به کسی ایراد بگیرد و با اختلاف جزئی جنگ‌های ده‌ها ساله شکل می‌گیرد، چنین جامعه‌ای گرفتار جاهلیت است. جالب است که خداوند چهار ماه را به عنوان ماه حرام قرار داده بود تا مردمی که درگیر جنگ بودند در این چهار ماه آتش بس کنند تا زمینه صلح برقرار شود. قبل از اسلام قبائل عربی سال‌ها را کبیسه می‌کردند تا ماه حرام را از زمان واقعی خودش تغییر دهند و به عقب بیندازند. قرآن این سنت را ممنوع کرد. آیه ۳۷ سوره توبه می‌فرماید: «تأخير ماه‌هاى حرام [و جابه‌جا‌كردن آن‌ها] فقط افزايشى در كفر [مشركان] است كه با آن، كافران گمراه مى‌شوند». می‌خواهم عرض کنم مردم آن جامعه حتی از فرصت‌هایی که تقدیر الهی برای صلح و آرامش ایجاد کرده بود استفاده نمی‌کردند.

🔸 پس جاهلیتی که قرآن می‌گوید گونه‌ای انحطاط در شخصیت، منزلت و روابط انسان‌ها با یکدیگر بوده است. در آن جامعه نه عدل برقرار بوده، نه به عهد پایبند بودند، نه انضباطی در امور جنسی بوده است. وقتی پیامبر اسلام مبعوث شدند یک تحول همه جانبه در اخلاق، عقاید، آداب اجتماعی و روابط فی مابین انسان‌ها ایجاد کردند. 🔻 ایکنا ـ سوالی که برای عموم مردم مطرح است این است در آن جامعه‌ای که چنین گرفتار بی‌اخلاقی و انحطاط بود پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امیرالمومنین(علیه السلام) تابع چه دین و آیین و مسلک و مرامی بودند؟ 🔹 خداوند در سوره نحل می‌فرماید: «سپس به تو وحى فرستادیم که از آیین ابراهیم‌ که ایمانى خالص داشت و از مشرکان نبود پیروى کن». این وحی، وحی قبل از بعثت یا همان هدایت الهی است که شامل پیامبر اسلام شد. بر اساس این آیه و گزارشات تاریخی درمی‌یابیم که اجداد پیامبر اسلام که اجداد امیرالمومنین هم هستند شاخه موحدان جزیره العرب بودند. برای همین در زیارت امام حسین(علیه السلام) می‌خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّكَ كُنْتَ نُوراً فِي الْأَصْلَابِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الطَّاهِرَةِ لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا». ما معتقدیم پدران پیامبر(صلی الله علیه و آله) موحد بودند و ابوطالب که سید قریش بود از حنفا بوده چنانکه پدر او عبدالمطلب بزرگ مکه بوده است البته زورش به شرک و بت‌پرستی مردم نمی‌رسیده ولی شخص خودش جزء حنفا و موحدان جامعه بود. 🌀 جهت مطالعه خبر در سایت ایکنا بر روی لینک زیر کلیک نمایید: https://iqna.ir/fa/news/4171655 🆔 @ostadmaaref

#خبر_گزاری 💠 گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا از سخنان دکتر مجید معارف در برنامه «روشنا» شبکه جام جم صدا و سیما: 🗓 ١۴ دی ۱۳۹۳ 🔻 تاریخ ولادت پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در کتاب‌های ادیان پیشین ثبت شده بود، چنان که در آیه «الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسولَ النَّبىَّ الأُمِّىَّ الَّذِى یجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِندَهُمْ فى التَّوْرَاةِ وَ الانجِیلِ...» سوره اعراف به این موضوع اشاره شده است.   🔹 طبق آیه 83 سوره بقره، امید به ظهور پیامبر آخر الزمان، برخی از اهل کتاب را در برابر فشار کفار، قوی و محکم کرده بود تا جایی که با مقاومت و پایداری به فتح و پیروزی امیدوار بودند. میزان شناخت اهل کتاب از پیامبر آخر الزمان به اندازه شناخت آنها از فرزندانشان بود چنان که خداوند در آیه 146 سوره بقره می‌فرماید «اَلَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَعْرِفُونَهُ کَما یَعْرِفُونَ اَبْنائَهُمْ وَ اِنَّ فَریقَاً مِنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ» پیامبر گرامی اسلام را همانند فرزندانشان می‌شناختند اما بسیاری از ایشان با وجود این شناخت و آگاهی از پیامبر خاتم(ص) حق را کتمان کرده و ایمان نیاوردند.   🔸 نابودی سپاه ابرهه در سال عام الفیل، خاموش شدن آتشکده فارس و فرو ریختن کنگره‌های ایوان کسری از نشانه های تولد منجی موعود بود. 🔹 قرآن کریم را روایتگر سجایای اخلاقی نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) است. رحمت، رأفت و دلسوزی برای مخلوقات عالم از صفات خداوند است چنان که قرآن کریم از میان صفات متعدد پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از «رحمه للعالمین» بودن حضرت و مهربانی ایشان یاد می‌کند.   🔻 تدبیر هوشمندانه رسول الله(صلی الله علیه و آله) در نصب حجر الأسود و شرکت حضرت در پیمان «حلف الفضول» از نمونه‌های اهتمام ایشان به وحدت بوده است.   🔹 مردم در عصر جاهلیت برای ادامه دادن جنگ‌ها، ماه‌های حرام را جابه‌جا می‌‌کردند که قرآن از آن به «نسیء» تعبیر کرده و در سوره توبه فرموده است «إِنَّمَا النَّسِی‏ءُ زِیادَةٌ فِی الْکُفْرِ یُضَلُّ بِهِ الَّذِینَ کَفَرُوا...»   🔻 عقد اخوت میان مسلمانان، آثار حقوقی فراوانی به دنبال داشت که ارث بردن برادران دینی از یکدیگر در پنج سال نخست هجرت از آن جمله بوده است.   🔹 پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) پیمانی به نام «عقبه» با مردم مدینه بستند که طبق این پیمان مهاجران، انصار، یهودی‌ها و سایر قبایل مدینه با وحدت و همزیستی مسالمت آمیز با همدیگر زندگی می‌کردند.   🔻 قرآن کریم و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) محور امت اسلام هستند؛ قرآن مظهر تجلی خدا و نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله)، فرستاده خدا در روی زمین است و طبق آیه 59 سوره نساء، هر گونه اختلاف در جامعه اسلامی باید به دستور خداوند و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) حل و فصل شود.   🔻🔻🔻 حدیث ثقلین ضامن وحدت عملی مسلمانان است. مسلمانان طبق روایت متواتر ثقلین به قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) تمسک بورزند و در راستای وحدت جهان اسلام گام بردارند.   🔹 امام صادق(علیه السلام) پایه‌گذار تقریب مذاهب جهان اسلام است. امام صادق(علیه السلام) برای حفظ وحدت مسلمانان «ابان بن تغلب» را نماینده خود قرار دادند و به او فرمودند «در مسجد مدینه بنشین و برای اهل سنت مطابق فقه خودشان و برای شیعیان مطابق فقه شیعه فتوا بده». این درس بزرگی برای ما در مسیر ایجاد وحدت و اخوت اسلامی است. 🌀 جهت مطالعه خبر در سایت رسا بر روی لینک زیر کلیک نمایید: https://rasanews.ir/fa/news/239397 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی 💠 گروه مطالعات علوم قرآنی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌کند: 🔹 نقد و بررسی کتاب رویکردی نو به اعجاز قرآن کریم 🔻 با حضور و سخنرانی: دکتر کاظم شاکر (مؤلف کتاب)، دکتر مجید معارف، دکتر فقهی زاده 🗓 زمان: سه‌شنبه ١٨ مهر ١۴٠٢ - ساعت ١٧ 🌀 مکان: خیابان نجات الهی (ویلا)، بوستان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن خیام 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 🔹 نقد و بررسی کتاب رویکردی نو به اعجاز قرآن کریم 🔻 با حضور و سخنرانی: دکتر کاظم شاکر (مؤلف کتاب)، دکتر مجید معارف، دکتر فقهی زاده 🗓 زمان: سه‌شنبه ١٨ مهر ١۴٠٢ 🌀 مکان: خانه اندیشمندان علوم انسانی 🆔 @ostadmaaref

💠 آیین نکوداشت اندیشمند فرزانه و نهج‌البلاغه پژوه‌ برجسته استاد "دکتر سید محمدمهدی جعفری" 🗓 زمان: دوشنبه ۲۹ آبان ماه ۱۴۰۲ ساعت: ۱۷/۳۰ 🌀 مکان: خيابان نجات الهی (ویلا)، بوستان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن فردوسی 🌐 https://nahjalbalaghah.ir/ 🆔 @nahjalbalaghah_ir 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 💠 سخنرانی دکتر معارف در آیین نکوداشت اندیشمند فرزانه و نهج‌البلاغه پژوه‌ برجسته استاد "دکتر سید محمدمهدی جعفری" 🗓 زمان: دوشنبه ۲۹ آبان ماه ۱۴۰۲ 🌀 مکان: خيابان نجات الهی (ویلا)، بوستان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن فردوسی 🆔 @ostadmaaref

🔹 به نظر می‌آید سید رضی تابع این منطق و اصل بوده است که مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید. از دید وی ذکر منبع و سند، سخن عطارانه بوده است ولی نهج‌البلاغه قائم به اعتبار خودش است و اعتبار ذاتی فرمایشات امام علی(ع) پشتوانه آن است لذا ابن ابی الحدید گفته است که این کلام، دون کلام الخالق و فوق کلام المخلوقین است. با این منطق و حدس نهج‌البلاغه، مرسل شد و منابع و اسناد آن معلوم نیست. 🔻عدم ذکر سند و منبع ظاهرا چالشی را از جانب منتقدین و مشککین پیش روی نهج‌البلاغه قرار داده است. ابن خلکان اربلی بین سید رضی و مرتضی تشکیک کرده است و می‌گوید شاید کسی که اینها را جمع‌آوری کرده است خودش هم نوشته باشد و در انتها هم گفته است الله اعلم که در شان محقق نیست بگوید الله اعلم؛ و جالب اینکه گفته است مردم می‌گویند که جمع‌آوری کننده کتاب، نویسنده آن است؛ در هر صورت این تشکیک ابن خلکان نسل به نسل منتقل شد تا به معاصرین ما هم رسید. 🔸 وقتی نهج‌البلاغه دچار چالش شد برخی را به تکاپو انداخت که در اسناد و مدارک و منابع نهج‌البلاغه تلاشی دوچندان داشته باشند و از جمله آقای دکتر سیدمحمدمهدی جعفری در کتاب گران‌مایه خود با عنوان «پژوهشی در اسناد و مدارک نهج‌البلاغه» و در اثر شرح مشترک با آیت‌الله طالقانی در کتاب پرتوی از نهج‌البلاغه، چنین کاری کرده‌اند. ایشان گرچه خود را ویراستار این کتاب معرفی کرده است ولی نقش اصلی بر دوش ایشان بوده است. ایشان در کتاب «آفرینش هنری در گفتار نبوی» هم حدود ۴۰۰ سخن از پیامبر(ص) را مصدریابی کرده‌اند که اینها بدون تردید خدمتی بزرگ به سخنان پیامبر(ص) و نهج‌البلاغه است. 🔹 وقتی ایشان دیدند که آقای مهدی هوشمند بر ایشان تقدم پیدا کرده است با او تماس گرفته و از او اجازه می‌گیرد که مدارکی را که ایشان مصدریابی کرده است را ذکر کنند. البته در بازیابی منابع و مدارک نهج‌البلاغه، ایشان منفرد نیستند و متواضعانه به آثار برخی افراد دیگر هم ارجاع داده‌اند. 🔸 ایشان خدمات مختلفی به نهج‌البلاغه داشته‌اند ولی از نظر بنده یکی از بهترین و موفق‌ترین خدماتشان کوشش در بازیابی اسناد و مدارک نهج‌البلاغه است. این سخنان خود را به جمله‌ای از خود ایشان مستند می‌کنم؛ ایشان در مقدمه پرتوی از نهج‌البلاغه ۱۲ نکته دارد که در نکته ششم آورده است: هدف من تعیین مدارک و اسناد هر خطبه است، آن هم از مصادر قبل از سید رضی و شمار بسیاری از دانشمندان اهل سنت. 🌀 جهت مطالعه خبر در سایت ایکنا بر روی لینک زیر کلیک نمایید: https://iqna.ir/fa/news/4183222 🆔 @ostadmaaref

#گزارش_خبری 💠 گزارشی از سخنرانی دکتر مجید معارف در آیین نکوداشت سید محمد مهدی جعفری، نهج‌البلاغه‌پژوه کشور که از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی و با مشارکت انجمن علمی مطالعات نهج‌البلاغه برگزار گردید... 📆 زمان: ۳۰ آبان ۱۴۰۲ 🔻آقای جعفری خدمات بی‌شماری به ساحت علم و به خصوص نهج‌البلاغه دارند؛ ایشان هم مترجم نهج‌البلاغه هستند و هم از جهت شناخت‌شناسی و کارهای تصحیحی در زمینه نهج‌البلاغه کار کرده‌اند؛ شرح هم بر نهج‌البلاغه نوشته‌اند ولی بنده از منظر حدیثی به فعالیت ایشان بپردازم زیرا آفات و عوارضی، برخی از کتب حدیثی از جمله نهج‌البلاغه را گرفته است و آن منابع، اسناد و مدارک و تقطیعاتی است که رخ داده است. 🔹 شیوه محدثان بزرگ در دوره متقدمین این بود که کتب حدیثی را در موضوع‌بندی ویژه از طریق متن حدیث با سند در دستور کار قرار دهند؛ کتبی مانند کافی کلینی و تهذیب و استبصار شیخ طوسی، صحیح مسلم و بخاری ضمن اینکه متون را طبقه‌بندی موضوعی کرده‌اند که لازمه آن تقطیع هم بوده است هر حدیث را با سند نقل می‌کردند زیرا سند یکی از راه‌های اعتبار روایات است. 🔸 این وضع عمومی کتب حدیثی بوده است ولی در کنار این، اتفاقاتی درباره برخی از کتب رخ داده است و آن اینکه گاهی متن‌ها دچار تقطیع یا عاری از سند یا غریبه و بیگانه با مصدر و منبع اصلی شده‌اند و این‌ها گونه‌ای از عوارضی است که رخ داده است. بسیاری از روایاتی که از پیامبر(ص) و ائمه صادر شده است حالت خطبه‌ای و پیوسته داشته در نتیجه محدثان بزرگ برای اینکه استفاده از متون در موضوعات مورد علاقه اندیشمندان رخ دهد متن‌ها را تقطیع و دسته‌بندی کرده‌اند که البته چون هوشمندانه انجام شده است مشکلی ایجاد نمی‌کند. 🔹 ابن صلاح دمشقی می‌گوید تقطیع مصنف، جواز علمی داشته است و بهتر است این کار را بکنیم و محدثانی چون بخاری و مالک و ... هم این کار را کرده‌اند؛ البته کتب اربعه شیعه هم بر مبنای تقطیع محدثان رخ داده است؛ شهید صدر معتقد است که این کار خیلی هوشمندانه در هزار سال رخ داد و سبب شد تا روایات ما مورد مطالعه موضوعی قرار بگیرد. نسبت به قرآن هم فرموده است که ما هزار سال از مسئله تقطیع آیات قرآن به موضوعات علمی عقب هستیم که البته به ابتکار ایشان سنت تفسیر موضوعی هم ایجاد شد. 🔻 اصل تقطیع اگر هوشمندانه رخ دهد ظاهرا کار بدی نیست؛ البته در مورد نهج‌البلاغه شاهد تقطیع موضوعی در ابواب آن نیستیم؛ در نگرش نهج‌البلاغه توسط سید رضی اتفاق دیگری رخ داده است و آن تقطیع بلاغی بوده است یعنی وی به این مسئله اهتمام نداشته است که یک خطبه را از اول تا انتها ذکر کند و اکثر خطب با تقطیع نوشته شده است و آن انتخاب مواضع بلاغی خطبه از منظر سید رضی است. 🔸 در نهج‌البلاغه علاوه بر تقطیع موضوعی دو اتفاق دیگر هم رخ داده و مشکلاتی ایجاد کرده است؛ اول مسکوت‌گذاری منابع سخنان امام علی(ع) است که خودش نوعی از حذف است مگر در ۱۶ مورد مثلا در چند بخش از حکمت‌ها، سید رضی به ذکر منابع پرداخته است همچنین منبع خطبه ۳۲ نهج‌البلاغه را نقل کرده است. لابد در آن منابع و مصادر، سلسله اسنادی هم داشته است زیرا هم دأب محدثین و هم دأب مورخین بوده است در حالی که الان در خطب نهج‌البلاغه سندی نمی‌بینیم. 🔹 مهمترین دغدغه محدثان این بود که اخبار فقهی را با سند نقل کنند؛ احمد بن حنبل گفته است ما در روایات حلال و حرام شدید می‌گرفتیم ولی در اخبار غیرفقهی تساهل داشتیم. اخبار عقایدی را هم بدون سند نقل می‌کردند زیرا پشتوانه این اخبار تعقل و فطرت انسان است. تحف العقول هم چون متنی اخلاقی است فاقد سند است. 🔸 در تفسیر عیاشی هم شخصی آن را پاک‌نویس کرده و گفته است چون من خدمت عیاشی نرسیده‌ام اینها را به صورت معلق ذکر می‌کنم تا او را ببینم و بعد اسناد را ذکر کنم. گاهی برای اختصار کتاب و استفاده عمومی، اسناد را حذف می‌کردند مانند اسناد من لا یحضره الفقیه که اخبار به صورت معلق است و البته بعدها شیخ صدوق در انتهای آن مشیخه نوشت تا روایات به مسند تبدیل شوند. لذا با انگیزه‌های مختلف، ثبت حدیث با سند فروگذار شده و روایات به صورت مرسل آمده است. 🔻 در مورد تقطیع متن انگیزه او انتخاب سخنان ابلغ از فرمایشات امام علی(ع) است ولی در مورد حذف اسناد و عدم ذکر منابع، توضیح نداده است و ما در این زمینه می‌توانیم حدس بزنیم که اولا محتوای نهج‌البلاغه چندان مناسبتی با مسائل فقهی ندارد و عمدتا موعظه و مباحث اخلاقی و سیاسی و اجتماعی است؛ گو اینکه شیخ حرعاملی آن را از مصادر وسائل‌الشعه قرار داد تا حداقل استفاده‌های فقهی از آن بکند ولی در مجموع، نهج‌البلاغه جزء کتب غیرفقهی است.

💠 مقاله: تعقلِ قلب در قرآن کریم، حقیقت یا اشتباه پزشکی؟ 📖 چکیده: هدف: هدف دستهای از شبهات دینی، اثبات تعارض یافته‌های پزشکی با آموزههای دینی است. در همین زمینه کتابی با عنوان «نقد قرآن» منتشر گردیده که نویسنده در بخشی از فصل دوم آن، به نقد آیاتی از قرآن کریم که تعقل را به قلب نسبت داده می‌پردازد و با استناد به حکمت 105 نهج‌البلاغه ادعا کرده که چون در گذشته بشر نمیدانست مغز درون جمجمه چکاره است، این اشتباه پزشکی از محیط وارد قرآن شده. این پژوهش قصد دارد به نقد و بررسی ادعاهای مطرح شده بپردازد. مواد و روش ها: این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای انجام شده‌است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیل محتواست. یافته‌ها: در قرآن کریم، هرگاه صحبت از تعقل و درک حقایق توسط قلب است، منظور قلب گوشتی نیست. بلکه منظور نفس ناطقه است که می‌تواند منشاء صفات و ویژگی‌های انسانی باشد. نتیجه گیری: دانستن کارکرد مغز در گذشته از امور بدیهی بوده و در روایات نیز به نقش ابزاری مغز در تعقل و تفکر اشاره گردیده. در تأیید مفاد مندرج در حکمت 105 نیز، شواهد جدیدی از کارکردهای قلب در انتقال برخی احساسات کشف شده‌است. همچنین به نفس ناطقه انسان در مرتبه‌ای که حرف حق در آن اثر کرده و آن را منقلب نماید «قَلْب» گفته می‌شود. 📘 مجله: قرآن و طب تابستان 1401 - شماره 19 رتبه علمی-پژوهشی (وزارت علوم/ISC (‎7 صفحه - از 31 تا 37) 🆔 @ostadmaaref

#مقاله 💠 تعقل قلب درقران ، اشتباه یا حقیقت پزشکی 🖌نویسندگان: معارف، مجید؛ فقهی زاده، عبدالهادی؛ رضایی، حسین #قرآن #تعقل_توسط_قلب #عقل #نقد_قرآن #دکتر_سها 🆔 @ostadmaaref

#فایل_تصویری 💠 سخنرانی دکتر معارف در آیین نکوداشت اندیشمند فرزانه و نهج‌البلاغه پژوه‌ برجسته استاد "دکتر سید محمدمهدی جعفری" 🗓 زمان: دوشنبه ۲۹ آبان ماه ۱۴۰۲ 🌀 مکان: خيابان نجات الهی (ویلا)، بوستان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن فردوسی 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 💠 صوت اولین نشست علمی مطهری‌پژوهی با عنوان «روش تفسیری استاد مطهری»؛ 🔹 جلسه اول نشست علمی از سلسله نشست‌های علمی ماهانه مطهری‌پژوهی که تحت عنوان کلی «روش‌شناسی استاد مطهری» برپا می‌شود، از سوی «بنیاد علمی و فرهنگی شهید مطهری» با همکاری «دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران» برگزار شد. 🔸ارائه‌کننده: 🎤 جناب آقای دکتر مجید معارف استاد تمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران 🔹 ناقد: دکتر عبدالهادی فقهی‌زاده استاد تمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران 🔸دبیر جلسه: 🎙حجت‌الاسلام رضا عسکری 🗓 تاریخ برگزاری: پنج شنبه، ۳۰ آذرماه ۱۴۰۲ 🆔 @motahari_ir 🆔 @ostadmaaref

#معرفی_مقاله 💠 مقاله: پایه‌های مرجعیت دینی در آیات و روایات 📖 چکیده: یکی از مسائل مهم در حوزۀ دین پژوهی، بحث مرجعیت دینی است. به موجب آن، کسانی که اطلاعات علمی در مسائل دینی ندارند، موظف به رجوع به عالمان و متخصصان علوم دینی و اخذ معالم دینی از آنان خواهند شد. مرجعیت دینی پایه های مهمی در قرآن، به ویژه آیه های «نفر» و «سؤال» دارد. به موجب قرائن و شواهد تاریخی، رسول خدا(ص) پایه گذار مرجعیت دینی در عصر خود شدند. اما نظام مرجعیت دینی به عنوان نظامی که پاسخ گوی نیازهای علمی شیعیان باشد، در دوران امامان(ع) به خصوص صادقین(ع) شکل گرفت و توسعه یافت؛ به طوری که پس از دورۀ غیبت تا به امروز، همین نظام حل مسائل و مشکلات دینی را بر عهده دارد. 📘 مجله: مطالعات قرآن و حدیث سال اول پاییز و زمستان ١٣٨۶، شماره ١. 🆔 @ostadmaaref

#مقاله 💠 پایه‌های مرجعیت دینی در آیات و روایات 🖌نویسنده: معارف، مجید؛ #فقه #انذار #مرجعیت_دینی #آیه_نفر #آیه_سؤال #تفقه 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 💠 نشست علمی با عنوان «رابطۀ فقه و حدیث» از سوی «مدرسه علمیه بانو امین (ره)» برگزار شد. 🔸ارائه‌کننده: 🎤 جناب آقای دکتر مجید معارف استاد تمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران 🗓 تاریخ برگزاری: دوشنبه، ٢٧ آذرماه ۱۴۰۲ 🆔 @ostadmaaref

#فایل_متنی #کتابچه 🔸عنوان: «نگاهی گذرا بر رابطه فقه با حدیث» 🔹 نوشتۀ: دکتر مجید معارف 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی 🌀 نقد و بررسی کتاب «روش‌شناسی پیوند میان دستگاه مفهومی قرآن کریم و علوم مدرن» 🔹 ارائه دهنده (مؤلف): دکتر احمد پاکتچی 🔹 ناقدین: دکتر مهدی معین‌زاده دکتر فرهاد ساسانی دکتر مجید معارف 🔹 مدیر جلسه: دکتر مرتضی سلمان‌نژاد 🔹 زمان: یکشنبه، ١٧ دی‌ماه ١۴٠٢ - ساعت: ١۵ تا ١٧ 🔹 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سالن ادب 🌀 پیوند ورود برخط(آنلاین) به نشست: https://webinar.ihcs.ac.ir/b/ihc-1qj-osz-jg8 🆔 @OstadPakatchi 🆔 @ostadmaaref

#فایل_صوتی 🔹 نقد و بررسی کتاب روش‌شناسی پیوند میان دستگاه مفهومی قرآن کریم و علوم مدرن 🔹 ارائه دهنده (مؤلف): دکتر احمد پاکتچی 🔹 ناقدین: دکتر مجید معارف دکتر مهدی معین‌زاده دکتر فرهاد ساسانی 🔹 مدیر جلسه: دکتر مرتضی سلمان‌نژاد 🔹 یکشنبه، 17 دی‌ماه 1402 🔹 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 💠 انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی 🆔 @mazaheb_quran 🆔 @OstadPakatchi 🆔 @Ostadmaaref

#خبرگزاری_ها 💠 سخنرانی دکتر معارف در آیین رونمایی از پروژۀ چندرسانه‌ای کتاب‌های «سمت» 📆 ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ 🔻 معجزه پیامبر اسلام، به ارادۀ الهی، از جنس کتاب است؛ محصولی که عقل مخاطب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ضمن آنکه مخاطب کتاب، عقلا و اولی الالباب هستند. پیامبر مأمور بود این معجزه را که دربردارنده پیام است به عموم مردم برساند. ایشان با پیام‌رسانی خود، مردم عصر جاهلی را به مردم صاحب تمدن تبدیل کرد. 🔹 اگر ما بخواهیم از پیامبر الگو بگیریم باید بتوانیم پیام خود را به گوش‌ مخاطبان خود برسانیم و دقیقاً همین جاست که اهمیت ابزار رسانه خودش را نشان می‌دهد. امروز به طریق اولی رسانه و رساندن محتوای پیام، اهمیت و کارکرد پیدا کرده است. به میزان جلب مخاطب با ابزارهای مختلف رسانه‌ای و چندرسانه‌ای می‌توانیم در رساندن پیام اسلام و قرآن موفق باشیم. 🌀 جهت مطالعه خبر در سایت اصلی بر روی لینک زیر کلیک نمایید: https://samt.ac.ir/fa/news/696 🆔 @ostadmaaref

#بیان_استاد 💠 سخنرانی دکتر معارف در مجمع عمومی عادی بطور فوق العاده سال ١۴٠٢ 📆 ١٧ بهمن ۱۴۰۲ 🔻علی بن ابیطالب تنها شاهد بعثت و رسالت پیامبر اسلام بود 🔹 اگر علی، علی شد و اگر علی خالق نهج البلاغه و صدها خطبه دیگر شد، برای این بود که مورد تعلیم و تربیت رسول خدا واقع شد. در خطبه ١٢٨ نهج البلاغه امام به مناسبتی شروع به بیان مطالبی پیرامون فتنه‌های آینده می‌کنند. در ضمن بیان خطبه یک جمله بسیار با اهمیتی وجود دارد و آن اینکه، پس از بیان اخباری از آینده، شخصی از طایفه بنی کلب با شنیدن این اخبار متعجب می‌شود و به حضرت می‌گوید: فَلَقَدْ أُعْطِيتَ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ عِلْمَ اَلْغَيْبِ؟! «يا امير المؤمنين به شما علم غيب عنايت شده؟!»، امام عليه السّلام خنديد و به آن مرد كه از طايفه بنى كلب بود فرمود: «يَا أَخَا كَلْبٍ لَيْسَ هُوَ بِعِلْمِ غَيْبٍ وَ إِنَّمَا هُوَ تَعَلُّمٌ مِنْ ذِي عِلْمٍ» اى برادر كلبى، اين علم غيب نيست؛ بلکه علمى است كه از دارندۀ علم غيب (پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) آموخته‌ام. 🔻 هرچند این بیان، نافی علم غیب امیرالمؤمنان -علیه السلام- نیست؛ اما این پاسخ نشان می‌دهد امام گاهی علوم غیبی را از مجرای علم پیامبر اکرم دریافت می‌فرمود. پیامبر اسلام برای تعلیم حضرت، فرصت ویژه‌ای می‌گذاشت. کلاس خاصی که یک استاد و یک شاگرد داشت. امیرالمؤمنین خود می‌فرماید: «كُنْتُ إِذَا سَأَلْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَعْطَانِي وَ إِذَا سَكَتُّ اِبْتَدَأَنِي» هرگاه از رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله سؤال مى‌كردم: او پاسخ مى‌داد و آن‌گاه كه ساكت بودم، او سخن آغاز مى‌كرد (امالی صدوق، ١:٢۴٣). 🔹 حضرت از ۶ سالگی تحت تربیت مستقیم پیامبر اکرم قرار گرفته است و مطابق با آنچه در خطبه قاصعه بیان شده، در لحظه بعثت تنها شاهد بعثت پیامبر بوده است. نکته مهمی که در این بخش وجود دارد این است که هنگام مبعوث شدن پیامبر اکرم، امام که تنها شاهد این اتفاق است به حضرت عرض می‌کند: من صدای نالۀ شیطان را شنیدم «لَقَدْ سَمِعْتُ رَنَّةَ الشَّیْطَانِ حِینَ نَزَلَ الْوَحْیُ». پیامبر می‌فرماید این صدای ناله شیطان است که با بعثت من از عبادت خویش مأیوس گردیده است «هذَا الشَّیْطَانُ قَدْ أَیِسَ مِنْ عِبَادَتِهِ». بعد می‌فرماید: «إِنَّکَ تَسْمَعُ مَا أَسْمَعُ، وَتَرَی مَا أَرَی، إِلَّا أَنَّکَ لَسْتَ بِنَبِیٍّ، وَلکِنَّکَ لَوَزِیرٌ وَإِنَّکَ لَعَلَی خَیْرٍ». تو آن چه را من می‌شنوم می‌شنوی، و آن چه را که من می‌بینم، می‌بینی، جز اینکه تو پیامبر نیستی، بلکه وزیر من بوده و به راه خیر می‌روی (خطبه ١٢١). 🔻 بنابراین وجود امام علی علیه السلام در کنار پیامبر اکرم صلّى اللّه عليه و آله به رشد و بالندگی رسید و گر علی، علی شد برای این بود که مورد تعلیم و تربیت رسول خدا واقع شد. 🆔 @ostadmaaref

#اطلاع_رسانی #نقد_و_بررسی_کتاب #کرسی_ترویجی 🔹 معناشناسی قرآن؛ الگوی تلفیقی اجتهادی 🔹 ارائه دهنده (مولف) دکتر محمدباقرسعیدی روشن، استاد قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ 🔹 ناقدان: 1️⃣ دکتر محمود کریمی، دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) 2️⃣ دکتر مجید معارف، استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران 🔹 دبیر علمی: دکتر مرتضی سلمان نژاد، استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) 🗓 دوشنبه 30 بهمن 1402 🕰 ساعت 10:30 تا 12 🏫 تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، سالن شهید چمران 🌐 لینک مجازی در بستر اسکای روم https://vc.isu.ac.ir/ch/theo-isu 🆔 @ostadmaaref

💠 مقاله: مصدریابی داستان شهادت امام عصر -عجل الله فرجه الشریف- در منابع متأخران 📖 چکیده: داستان زنی ریشدار به نام سعیده یا ملیحه که با پرتاب جسمی سنگین موجب شهادت امام زمان (عجل الله فرجه الشریف) خواهد شد، یکی از داستان‌هایی است که در سده گذشته شهرت زیادی یافته است. نگارندگان با پیگیری منابع نشر این داستان نشان می‌دهند قدیمی‌ترین منبعی که آن را نقل کرده مربوط به دهه سوم قرن سیزدهم هجری است و راوی انحصاری آن شیخ احمد احسائی از علمای مشهور عصر قاجار است که در چند اثر خویش به آن پرداخته است. این ایده از آثار احسائی به دیگر منابع سرایت کرده و به ویژه یک‌سده بعد و با نقل شیخ علی یزدی حائری در کتاب «الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب» به گستردگی انتشار و شهرت یافته در بعضی کتب معاصر با موضوع مهدویت نقل شده است. همچنین در ادامه مقاله با دقت در احوال علمی، آثار به جای مانده و روش حدیثی احسائی کوشیده می‌شود منبع احتمالی او از خلال شواهد به جای‌مانده بازشناسی شود و نشان داده می‌شود که احتمالاً ریشه این داستان به قصه‌های رایج در خطه خراسان در قرن هفتم هجری باز می‌گردد. دست آخر طیفی از واکنش‌های اتخاذ شده در برابر این داستان _ از انکار و انتقاد گرفته تا معتبر دانستن و تأویل کردن آن_ میان منابع گوناگون احصاء و ارائه گردیده و نشان داده شده است این داستان با سنجه ملاک‌های حدیث‌شناسانه فاقد اعتبار است. 📘 مجله: مشرق موعود سال دوازدهم زمستان 1397 شماره 48 🆔 @ostadmaaref

#مقاله 💠 مصدریابی داستان شهادت امام عصر -عجل الله فرجه الشریف- در منابع متأخران 🖌نویسندگان: معارف، مجید؛ لواسانی، سید محمدرضا #شهادت_مهدی (عج) #سعیده_تمیمی #زن_ریشدار #شیخ_احمد_احسائی #الزام_الناصب #جامع_الاخبار 🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹 🆔 @ostadmaaref