📌بعدالتحریر۱ 🔹دو نکته در رابطه ی علم و حیات اجتماعی ۱. در نگاه آیت الله خامنه ای، غایت همه ی سرمایه های معنوی و فرهنگی، جامعه ی انسانی است. به عبارت دیگر غایت علم و دین آنست که در عرصه ی ساخت اجتماعی بکار گرفته شود. خلاصه آنکه ایشان دین واقعی و علم نافع را علم و دینی می دانند که در خدمت حیات اجتماعی باشد. ۲. دیگر آنکه نقطه ی آغاز جامعه سازی و اصلاح اجتماعی و تربیت اجتماعی، اصلاح علمی و معرفتی است. به عبارتی تا نگرش انسان به خدا، طبیعت، انسان و روابط اجتماعی اصلاح نشود، تربیت اجتماعی و اصلاح اجتماعی نیز رخ نخواهد داد. این سیر اصلاحگری کاملا بر روش تربیتی قرآن کریم و سیره ی رسول خدا نیز منطبق است. آیات قرآن کریم در دوران ۱۳ ساله نبوت در مکه و همچنین سیره ی رسول خدا همگی حاکی از اهتمام قرآن کریم و رسول خدا به اصلاح نگرش به خدا، زندگی دنیایی، معاد، مرگ، قیامت و.... است. گویی تا این معرفت ها اصلاح نشود نوبت به اصلاح ساختاری و .... نمی رسد. #علم #نظام_اندیشه_اسلامی @taamollat

📌درباره ی کتاب «,درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش دهم) 👈فصل سوم: چیستی علم (تفکیک ساحات علم) ▪️فصل سوم کتاب مورد بحث را باید از فصول پیچیده و فنی آن به حساب آورد که فهم دقیق آن حتما نیازمند مطالعات جانبی در حوزه ی تاریخ علم و فلسفه ی علم است و قدر و قیمت نگاه اندیشمندان مسلمان بدون آن بدرستی دانسته نمی شود. ▪️بنابر اشاره ی کتاب، دیدگاه درباره ی «علم» گلوگاه هر نظریه درباره ی علوم انسانی است و بدون آن، نظریه ی علوم انسانی صورت نمی بندد. ناگفته پیداست که دیدگاه در تعریف و ماهیت علم، از مبانی هستی شناسی و معرفت شناسی تاثیر می پذیرد. ▪️یکی از نقاط مشترک در اندیشه ی عالمان مسلمان، تمایز علوم بر اساس روش و سپس خارج کردن معرفت های غیر تجربی از دایره ی علوم است. این نقد به تعریف علم، در اندیشه ی آیت الله خامنه ای وزن قابل توجهی دارد. ▪️علم در تعریف آیت الله خامنه ای ، مطلق دانایی (اعم از تجربی و غیر تجربی) و حقیقت آن کشف واقعیات و حقایق عالم است. (پذیرش این مبنا در علم مسائلی به دنبال دارد که در یادداشت بعد به آن خواهیم پرداخت.) ▪️یکی از نکات قابل توجه و «نقاط قوت در دستگاه علم شناسی آیت الله خامنه ای » (۱۸۲)، تفکیک میان ذات و ماهیت علم و تحقق اجتماعی آن است. به عبارت دیگر تحقق علم در جامعه، با تاثیرپذیری از عوامل غیر علمی مانند اخلاق و هنجارهای اجتماعی همراه است. این توجه و تفکیک، نظریه ی علوم انسانی ایشان را از افتادن به دام بسیاری از مغالطات و خلط ها و جزم گرایی ها و نسبی گرایی ها نگه می دارد. (۱۸۲) (به این موضوع بیشتر خواهیم پرداخت انشالله) #علم #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش یازدهم) 👈فصل سوم: چیستی علم (مروری بر فصل) 👈مولف در اثر خویش به بحث های متنوعی در باب علم پرداخته که در ذیل به مرور سرفصل ها و سپس شرح برخی از مهمترین آنها خواهیم پرداخت: 🔹بخش اول: این فصل به جایگاه و اهمیت علم اختصاص دارد که مولف در آن ارزش علم از نگاه دین، ارزش وجودی و ارزش ابزاری آن را با استفاده از کلمات آیت الله خامنه ای تشریح نموده است. 🔹 بخش دوم این فصل به ماهیت علم و مولفه های آن اختصاص دارد که پس از بحثی نسبتا مستوفی درباره ی ماهیت علم از نگاه آیت الله خامنه ای به مباحثی چون: 〰 نسبت علم با اندیشه و تفکر 〰نسبت علم با فلسفه 〰 واقع گرایی در علم و اصل علیت 〰 تحول پذیری و پایان ناپذیری علم پرداخته است. نسبت علم با ارزش، دین و ایدئولوژی و همچنین با مدیریت اجتماعی و سیاستگذاری از مباحث مناقشه برانگیز در فضای مطالعات علم است که مولف این سرفصل ها را از نگاه آیت الله خامنه ای بررسی نموده است. 🔹بخش سوم: این بخش به یکی از مباحث قدیمی و رایج در حوزه ی علم، یعنی تقسیمات علوم پرداخته است. پژوهشگران حوزه علوم انسانی نیک می دانند که بحث تقسیمات علوم از سویی پنجره ایست به مبانی فلسفی متفکرین و همچنین مبنایی است برای سایر مباحث علم شناسی یک متفکر. از این رو این بحث از اهمیت بالایی برخوردار است که نویسنده در این فصل به تشریح آنها از نگاه آیت الله خامنه ای پرداخته است. 🔻اگرچه همه ی مباحث این فصل مهم و سزاوار بررسی است، اما در ادامه به تشریح و تبیین مهمترین آنها خواهیم پرداخت. #علم #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی، در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش دوازدهم) 👈فصل سوم: چیستی علم👈 تقسیمات علوم ۱ 🔹یکی از بحث های پراهمیت در فضای فلسفه ی علم که تاثیرات میدانی قابل توجهی هم در پی دارد تقسیمات علوم است. بحث از تقسیمات علوم از آنجا که از نوع نگاه هستی شناسی متفکر و تقسیماتی که او از هستی های موجود در عالم دارد ریشه می گیرد، اهمیت مضاعفی پیدا می کند. به عبارت دیگر رای متفکر در باب تقسیمات علوم ، به نوعی بیانگر تقسیمات موجودات عالم از دیدگاه او نیز می باشد. 🔹وجه دیگر اهمیت این بحث، تفکیک روش های معرفت علمی بر اساس نظام تقسیم موضوعات علوم می باشد. به عبارت دیگر تقسیم علوم راه را برای تفکیک روش معرفت در علوم مختلف نشان می دهد. تجربیات تاریخی در اختلاط روشی علوم (مانند یکی دانستن روش مطالعه در علوم طبیعی و علوم انسانی توسط اثبات گرایان در سده های اخیر) اهمیت پرداختن دقیق به این بحث را روشن می کند. در ادامه به الگوی تقسیم علوم از منظر ایت الله خامنه ای خواهیم پرداخت. #علم #تقسیمات_علوم #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی، در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش سیزدهم) 👈فصل سوم: چیستی علم👈 تقسیمات علوم ۲ 🔹اگرچه تقسیم بندی سنتی علوم به نظری و عملی و تقسیمات خردتر آن از دیرباز مورد توجه و پذیرش حکمای مسلمان بوده، اما آنان با وارد کردن تقسیمات جدید، جنبه هایی دیگر از علوم را برجسته و عرضه کرده اند. از آنجاکه آیت الله خامنه ای با پیش کشیدن دوگانه هایی چون علم نافع و علم مضر، و علوم پایه و کاربردی و ...‌ بر دامنه بر دامنه ی این تقسیمات افزوده اند. ایشان علم نافع را مقسمی جدید برای علوم بشر قرارداده و آن را مشتمل بر علوم معرفتی یا حقیقی، مثل فلسفه، علوم ارزشی یا اعتباری مثل فقه و علوم طبیعی می دانند. در تقسیمی دیگر ایشان علوم را به پایه و کاربردی تقسیم می کنند. علوم پایه «بخشی از علوم معرفتی و نظری است که زیربنای سایر علوم کاربردی، مهندسی و تکنولوژی را فراهم می کند... علوم پایه و نظریه های بنیادین نقش چراغ راهنما را برای سایر علوم..... دارد. علوم پایه که در حقیقت پایه ی نظری هر تحرک علمی و هر فناوری پیشرفته است و هر کشوری به هرجا رسیده از علوم پایه رسیده است. » (ص۲۴۳) در مقابل علوم کاربردی علومی است که اولا و بالذات هدف آن کشف واقعیت نیست، بلکه عمدتا به نیازهای غیرمعرفتب انسان پاسخ می دهد و به برنامه سازی و تولید وسایل و ابزار فناورانه منجر می شود.... این علوم به شدت با جامعه و فرهنگ و نیازهای تاریخی ارتباط دارد و جنبه های عملگرایی در آن برجسته است. معیار صحت در این علوم .... کفایت عملی و کارآمدی در عرصه ی اجرا و عمل است. این علوم زمینه بسیار زیادی برای تغییر و تحول جامعه و زندگی دارد.» (همان) 📌برخی از دلالت های الگوی علم شناسی آیت الله خامنه ای .... #علم #تقسیمات_علوم #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌بعدالتحریر 🔹برخی از دلالت های الگوی علم شناسی آیت الله خامنه ای ۱. در نگاه آیت الله خامنه ای ، به تبع آموزه های روایی اگرچه علم ارزش ذاتی دارد، اما هر علمی الزاما نافع نیست، بلکه علومی که در مسیر رشد و کمال انسانیت مفید باشند نافع و مطلوب و غیر آن غیرمطلوب و حتی ممکن است مضر باشد. این نگاه ممکن است در مقابل آن دیدگاهی قرارگیرد که تسلط بر طبیعت و افزایش قدرت انسان را ملاک نافع بودن می داند. بهرحال، این تقسیم بندی بطور روشنی از مبانی هستی شناسی و انسان شناسی مایه می گیرد. ۲. دیگر آنکه علی رغم باور به شرافت ذاتی علم، کارکردداشتن و ایجاد تحول در حیات انسانی دارای ارزش فوق العاده ایست و حتی در این میان به برخی علوم باید توجه بیشتری نموده و سرمایه گذاری بیشتری روی آنها نمود.(علوم پایه) این سطح از توجه به علوم پایه و ارتباط دادن آن به رشد و تکامل حیات فردی و اجتماعی در اندیشه ی ایشان، موجب تقویت نگاه واقع گرایانه و کاربردی کردن نگاه ایشان است. به نظر می‌رسد که تاکید بر علوم کاربردی و توجه به تاثیر آن بر رشد اجتماعی ، از نقاط برجسته و تمایز بخش اندیشه ی ایشان است. #علم #تقسیمات_علوم #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی، در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش چهاردهم) 👈فصل سوم: چیستی علم👈 جمع بندی فصل 🔹جمع بندی پایانی فصل سوم پیرامون چیستی علم، گزارشی خواندنی و روان از دیدگاه آیت الله خامنه ای به مقوله ی علم است. این بخش آن قدر پر مطلب و پر بحث هست که نقل گزارشی از آن نیز دشوار می نماید، از اینرو سرفصل های آن را فهرست کرده و طالبان را به مطالعه ی اصل مطلب که از ص۲۴۷تا۲۵۰ آمده ارجاع می دهم. ۱. تقسیم ساحات علم به معرفت شناسی و جامعه شناسی ۲. نسبت علم با حیات فردی و اجتماعی انسان ۳. علم و کاشفیت و حکایتگری از واقع ۴. توجه به ساحات غیر مادی هستی و نیازمندی به علم متناسب با این ساحات ۵. پایان ناپذیر بودن علم ۶. نسبت ارزش و علم ۷. راه های تأثیرگذاری ارزش ها بر علم 🔹فصل چهارم: چیستی علوم انسانی #علم #تقسیمات_علوم #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی، در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش پانزدهم) 🔹فصل چهارم: موضوع علوم انسانی👈 مقدمه 👈ابتدایی ترین بحث در هر علمی تعیین موضوع آنست و تا موضوع علم تعیین و تحدید نشود، هیچ مسئله ای در آن علم شکل نمی گیرد. اگرچه دانش های انسانی در فضای اسلامی از دیرباز موضوع مشخصی داشته و دانش هایی چون اخلاق، فقه، سیاست و.‌.. همه بر محور آن شکل گرفته اند اما در سده های اخیر و تحت تاثیر جریانات فلسفه ی علم، تردیدهای متعددی متوجه آن گردیده است. مهمترین چالش سده های اخیر در باب علوم انسانی، کشف نسبت آن با علوم طبیعی بوده است. در حالیکه پوزیتیویست ها رفتارهای ظاهری انسانها را موضوع علوم انسانی معرفی می کردند و از طریق مشاهده و آزمون به شناخت آن می پرداختند، گروهی دیگر موضوع علوم انسانی را درون ذهن آدمیان جست و جو می کردند و از این رو از رهگذر «تفهم» و «تفسیر» رفتارها بدنبال کشف «معانی» موجود در ذهن آدمیان بودند. پوزیتیویست ها یا اثبات گرایان بین رفتارهای انسان و عالم طبیعت تفاوتی نمی دیدند و از اینرو در تحقیقات اجتماعی خود همان روش علوم طبیعی را بکار می بردند. از این رو از نگاه آنان جامعه شناسی شاخه ای از فیزیک و یا دانشی بسیار نزدیک به زیست شناسی بود که آمار نیز در آن کاربرد فراوان داشت. این مناقشات هستی شناسانه برای دهه ها ادامه یافت که شرح مبسوط آن در کتب روش شناسی اجتماعی موجود است. اما در فضای فکر اسلامی، دانش های انسانی، بر پایه ی هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی اسلامی در مسیری دیگر قرار داشت. یادداشت های سپس، مروری است بر دیدگاه متفکران مسلمان در موضوع علوم انسانی، با تمرکز بر دیدگاه آیت الله خامنه ای. #علم #موضوع_علوم_انسانی #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش شانزدهم) 👈فصل چهارم: موضوع علوم انسانی: ویژگیهای علوم انسانی 👈«ویژگی های علوم انسانی» عنوان بخشی از این فصل است که در برگیرنده برخی از مبنایی ترین و پرمناقشه ترین مباحث فلسفه ی علوم انسانی است. عناوین مورد بحث در این بخش عبارتند از: -ابتناء علوم انسانی بر انسان شناسی -مطابقت با واقع در علوم انسانی -اعتباریات در علوم انسانی - پیش بینی در علوم انسانی -ابتناء علوم انسانی بر جهان بینی و نظام ارزشی -هویت تاریخی علوم انسانی -هویت مفهومی علوم انسانی - هویت نظریه ای علوم انسانی - هویت منظومه ای و گفتمانی علوم انسانی ▪️یکی از مسائلی که ایت الله خامنه ای بر آن تاکید بسیار دارند، تاثیر پذیری علوم انسانی از جهان بینی و انسان شناسی است.‌ از منظر ایشان علوم انسانی با تاثیرپذیری از جهان بینی و انسان شناسی، بر فرهنگ، ساختار اجتماعی، مناسبات اجتماعی، نظام حکومتی و اقتصادی و ....‌ اثرگذار است. به نظر می رسد تاکید ایشان بر این مطلب، رد دیدگاه کسانی است که علوم انسانی را بریده از ارزش ها و جهان بینی ها و جهان‌شمول تعریف می کنند. ▪️«علوم انسانی علومی است که به مسائل مرتبط با کنش و شخصیت انسان، اعم از شخصیت فردی، خانوادگی، اجتماعی و بین المللی می پردازد؛ از این رو این علوم بر پایه ی یک نگرش خاص درباره ی انسان شکل می گیرد. » (ص۲۶۲) «...شاکله و ترکیب کلی علوم انسانی ای که از غرب آمده، متکی است بر جهان بینی غربی در مورد انسان و انسان شناسی غربی که انسان را موجود مادی می داند؛ اما علوم انسانی موجود در تمدن اسلامی بر پایه ی نوع دیگری از انسان شناسی است....» (ص۲۶۲،۲۶۳) #علم #موضوع_علوم_انسانی #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش هفدهم) 👈فصل چهارم👈 موضوع علوم انسانی👈 ویژگیهای علوم انسانی👈 مطابقت با واقع در علوم انسانی 👈 تبیین محل نزاع: 🔹بحث از مطابقت با واقع در علوم بدان معناست که حقایقی در عالم (متناسب با وعاء خود) وجود دارد که اعتبار و واقع نمایی و معنادار بودن علوم در گرو مطابقت و حکایتگری گزاره های علمی از آنهاست. از همین رو -از نگاه اثباتگرایان- گزاره های فلسفی و ادبی و ... چون مطابٓقی در عالم خارج ندارند که بخواهند از آن حکایت کنند، مطابقت با واقع درباره ی آنها معنا ندارد و وقتی معنا ندارند مهمل هستند. در نتیجه تنها گزاره ی علوم تجربی که مطابٓقی در عالم خارج دارند که با آن سنجیده شوند معنادار و معتبر هستند. وقتی موضوع علوم انسانی، با علوم طبیعی یکسان دانسته شود، اين مناقشه در علوم انسانی پاسخ روشنی دارد، اما وقتی موضوع علوم انسانی، امری متفاوت از علوم طبیعی تلقی شود، آنگاه عالمان علوم انسانی برای اعتبار بخشی و تعیین موضوعی عینی در علوم انسانی باید دست به کار شوند. برخی از نحله های علوم انسانی با رد یکسانی موضوعات در علوم انسانی و علوم طبیعی، علوم انسانی را فاقد موضوعی عینی بمانند علوم طبیعی دانسته و تنها در ذهن آدمیان به دنبال مطابق آن گزاره ها می گردند. اگر چنین دیدگاهی درباره ی موضوع علوم انسانی پذیرفته شود بدان معناست که صدق گزاره های علوم انسانی در گرو مطابقت آن با ذهنیت آدمیان است و چون ذهنیات انسانها و جوامع بسته به اعتبارات آنها متفاوت است، گزاره های علوم انسانی پذیرای صدق و کذب بطور همزمان است، به عبارت دیگر ممکن است به جهت مطابق با ذهنیت مردمان جامعه ای صادق و به جهت عدم مطابقت با ذهنیت جامعه ای دیگر کاذب باشد. این مناقشه، فیلسوفان علم را مجددا بر سر دو راهی فلسفه و سفسطه و یا رئالیسم و ایده آلیسم قرار داده است. اما پاسخ حکمای مسلمان به این مناقشه:.... #علم #موضوع_علوم_انسانی #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش هجدهم) 👈فصل چهارم👈 موضوع علوم انسانی👈 ویژگیهای علوم انسانی👈 مطابقت با واقع در علوم انسانی 👈 واقعیت در علوم انسانی 🔹بحث از واقعیت در علوم انسانی از بحث های پر تکرار در کلمات آیت الله خامنه ای است. نکته ی کلی درباره ی واقعیت در علوم انسانی از منظر ایشان به این صورت قابل بیان است: « علوم انسانی علومی دو وجهی است، ... و بیش از سایر علوم با فکر و اندیشه سر و کار دارد. [علوم انسانی] از یک سو وظیفه ی توصیف موضوعات انسانی و کشف قوانین حاکم بر روابط و کنش انسانی را دارد و از سوی دیگر به تغییر و کنترل می پردازد. البته موضوعات علوم انسانی از حیثیت معناداری برخوردارند و تفاوتهایی با علوم طبیعی دارند، اما این به این معنا نیست که نتوان از منطق اکتشاف و از حقیقت و صدق در آن سخن گفت؛ بلکه علوم انسانی و اجتماعی نیز منصف به صدق و کذب و حق و باطل می شود، چون با واقعیت سر و کار دارد» (۲۶۳) بر این اساس ایشان معتقدند علوم انسانی در همه ی شاخه هایش بر حقایق هستی و فطرت اصیل انسانی استوار است. در این بیان حقایق هستی اعم از حقایق مادی و غیر مادی است. آیت الله خامنه ای در فهم عالم انسانی بر در نظر گرفتن حقایق غیرمادی و الهی حیات انسانی تاکید و آن امور را در شکل دهی حیات انسانی موثر می دانند. «به اعتقاد ایشان پدیده های اجتماعی دارای علت هستند و این علت ها نیز قابل شناسایی هستند. این علتها بصورت یک سلسله قوانین و سنت هایی در عالم وجود دارند که در طول تاریخ یکسان هستند. ... این قوانین را هر چند اهل ماده با چشمهای کم سو نمی توانند درک کنند، اما وجود دارد، همانگونه که اگر زمینه برای قانون طبیعی فراهم شود آن قانون کار خودش را خواهد کرد، قوانین اجتماعی نیز چنین است...» (۲۶۵-۲۶۶) 🔹جمع بندی: در مجموع اگرچه ایشان ارزش ها و اعتباریات انسانی را -بنابر تعریف حکمت اسلامی- داخل در موضوعات علوم انسانی می دانند، اما واقعیات فرامادی را بخش عمده ی تشکیل دهنده ی حقایق انسانی می دانند که می توان آنها را شناخت و درباره اش به یقین رسید. تبیین دیدگاه ایشان نسبت به دو مفهوم ارزش و اعتباریات انسانی را به یادداشت بعد موکول می کنیم. #علم #موضوع_علوم_انسانی #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat

📌درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش نوزدهم) 👈فصل چهارم👈 موضوع علوم انسانی👈 ویژگیهای علوم انسانی👈 مطابقت با واقع در علوم انسانی 👈 واقعیت در علوم انسانی👈 جمع بندی 🔹نگاهی دیگر به واقعیت در علوم انسانی از منظر آیت الله خامنه ای -در حالیکه برخی نحله های علوم انسانی بر واقعیات عینی، و برخی دیگر بر ساخته های ذهنی به عنوان واقعیت اجتماعی تاکید دارند، آیت الله خامنه ای به تبع دیدگاه حکمای مسلمان دایره‌ ی واقعیت اجتماعی را بسی فراتر از این دو تعریف می کند. پذیرش امور عینی بعنوان واقعیت اجتماعی در نگاه ایشان امری مفروغ عنه است، با اینحال بحث از ارزش ها و اعتباریات انسانی (که شرح آن در یادداشت سپس خواهد آمد) یکی از نقاط تمایز دیدگاه هستی شناسی و معرفت شناسی حکمای مسلمان است که جا دارد تاثیر آن در علوم انسانی با دقت بیشتری کاویده شود. مقالات مرحوم علامه ی طباطبایی ره خصوصا مقالات پنجم و ششم و همچنین شروح استاد شهید، باضافه ی آنچه در تشریح کارکردهای ذهن (اعم از محسوسات و معقولات و...) در حواشی خود بر شرح منظومه ابراز کرده اند، دورنمای جامعی نگاه حکمای مسلمان به مسئله ی اعتبارات ذهن انسانی را پیش می کشد. برخی از این فرایندها با باز کردن جای خود در ساحت های علمی دیگر (مانند علم اصول) قدرت خود را در ساخت و شکل دهی واقعیات اجتماعی بیشتر به رخ کشیده اند که در اینجا مجال شرح آن نیست. اما همین قدر گفته آید که واقعیت اجتماعی در نگاه متفکران مسلمان، علاوه بر واقعیات عینی، دربرگیرنده حجم قابل توجهی از پردازش های ذهنی مشترک میان آدمیان است. (همین مطلب اخیر که آیا این اشتراک فرایندها از ساخت ذهنی مشترک ناشی می شود یا ناشی از تربیت و ساخت اجتماعی است، نیازمند دقت و تأمل است.) 🔹نکته ی قابل تامل دیگر، تاکید بر «حقایق هستی و فطرت اصیل انسانی» بعنوان بخشی از واقعیت اجتماعی است. ۲۶۴ تاکید بر این دو عنصر نشان دهنده سران است که واقعیات اجتماعی نیز بمانند سایر پدیده ها از گستره ی تاثیر قوانین قطعی عالم (مانند علیت، سنخیت و...) و همچنین حقیقت و ذات آدمی بیرون نیستند. تاکید بر مورد اخیر بدان معناست که دایره ی ارزش ها و اعتبارات انسانی هر چقدر هم که گسترده باشد، از دایره ی ذات و حقیقت انسان فراتر نخواهد رفت. (سنگین تر شدن وزن امور ثابت و لا یتغیر در امور اجتماعی) جمع بندی مطلب آنکه واقعیت اجتماعی در نگاه حکمای مسلمان امری چند لایه و ذوابعاد و دربرگیرنده ی امور ثابت و متغیر و همچنین عینی و ذهنی است. 🔹این گونه نگرش به واقعیت اجتماعی در اندیشه ی ایشان و سایرین، دارای نمونه های فراوانی است که تلاش می شود در آینده به برخی از آنها اشاره شود. #علم #موضوع_علوم_انسانی #واقعیت_اجتماعی #ایت_الله_خامنه_ای @taamollat