❓#اندکی_تامل 📷 تصویری از تجمع طلاب و روحانیون مشروطه‌خواه تهران ✍ #حوزه_تهران در گذشته‌ی خود، هجرت‌گاه درس‌خوانده‌های حوزه نجف و سامرا و سایر مراکز علمی بود. فقها و حکمایی که با افتخار این هجرت برمی‌گزیدند تا در #دارالخلافه_طهران مرزبان دین و مروج شریعت و معرفت باشند. 🔻امثال #میرزای_آشتیانی اگر در نجف مانده بودند، مرجعیتی همتای #میرزای_شیرازی داشتند، اما با هجرت به تهران، خود را در مرجعیت میرزای بزرگ هضم کردند و در خط مقدم جهاد فرهنگی، آمال هجمه های سیاسی و اجتماعی شدند. حتی رسم بود که اگر عالمی بزرگ در مسیر سفر به مشهد مقدس، از تهران گذر می‌کرد، علمای تهران از وی می‌خواستند در حوزه تهران اقامت گزیند و ایشان نیز به خاطر تعلیم و تربیت طلاب می‌پذیرفتند و ملجأ و‌پناه مردم و جویندگان علم می‌شدند. 💠 تصور کنید که دو حکیم بزرگ #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای، و #میرزا_ابوالحسن_جلوه در زمانی نزدیک به هم از اصفهان به تهران کوچیدند و در فاصله‌ای کمتر از ۵۰۰ متر دو حوزه حکمی بزرگ آن هم در مجاورت مدرس حکمی #آقا_علی_مدرس تشکیل دادند. 🕌 گرچه با تأسیس حوزه قم، از تمرکز مدرسین فقه و اصول در تهران اندکی کاسته شد، اما جویندگان حکمت همچنان تهران را مرکز تحصیل حکمت می‌دانستند و حتی از قم به تهران هجرت می‌کردند. ⁉️ اما چه شد که حوزه تهران از این مرکزیت خارج شد؟! و چگونه می‌توان این مرکز علمی را در جایگاه گذشته خود قرارداد؟ جایگاهی که تاثیر بسزایی در عرصه های مختلفی از جمله بازار اسلامی داشته و خواهد داشت. 🍃 @feyziye_tehran

✍ راقم این سطور اگر در #فیضیه_تهران می‌نویسم و به همراه شما با سفینه تصاویر و اسناد به گذشته سفر می‌کنم، هدفم بازیابی هویت #حوزه_تهران است. در گذشته سیر نمی‌کنیم تا در تهران قدیم بمانیم، بلکه تا مراقب باشیم تا نسبت به آن همه عظمت و شکوه پیشین و جایگاه تاثیر گذار و تاریخ‌آفرین عقب‌گرد نکنیم. 🔹تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان حوزه تهران، لطفا از #مدرسه_صدر و آن همه روحانیت و‌ نورانیت و تاثیر غفلت نکنند. مدرسه‌ای که روزی جایگاه عرفان و حکمت بود و زمانی پایگاه خیزشهای پرشور طلاب علوم دینی. 🔸گرچه در این سالها بنای دیرین آن به کلی دگرگون شده و چه بسا چیزی از بنای کهن نمانده، اما هنوز موج نجوای عارفانه #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای و دیگر حکما در آن طنین‌انداز است. 🔹نمی‌دانم چرا مدرسه صدر طی این دو سده روی ثبات به خود ندیده است. روزی فقه و اصول، روزی حکمت و عرفان، و دوره‌ای هم چنان پایکوب ازدحام هجوم مشروطه‌خواهان که انگار نه انگار اینجا حوزه علمیه است. 🔸در دوران پهلوی به خوابگاه دانشجویان مبدل شد و در آغاز انقلاب، به پناهگاه طلاب عراقی، تحت تولیت #شهید_سید_محمدباقر_حکیم. 🍂و باز تعطیل و متروک ماند تا حوض زیبایش ترک برداشت و درختان چنارش پوسید و آجرهایش فروریخت و حجره‌های فوقانی آن به‌ بازاریان فروخته شد که یکی از همین حجره‌ها، حجره آقا محمدرضا قمشه ای و دیگر حکما بود. 🔹پس از آن ویرانی، چندی بعد تجدید بنا شد. قدمت بنای فعلی به دو دهه نمی‌رسد ولی هنوز همان حال و هوای گذشته را دارد. 🔸در این سالهای اخیر، طلوع طرح مشکات در این مدرسه، روحی دمید در این کالبد خسته و افسرده و شاید همین طرح با رویکرد انقلابی‌اش است که با ماهیت این مدرسه سنخیت دارد. اما این نیز دیری نپایید که محتوای مدرسه از سوی دست‌اندرکاران جدید تا حدودی به دگرگونی افتاد و امروز آن عزیزان هم نماندند و مدرسه باز در آستانه دگرگونیهای شکلی و محتوایی عمیق‌تر. 🔸گویا مدرسه صدر آزمایشگاه است و دور از جان، طلاب آن موش آزمایشگاهی. در این کشاکش سلایق چه چیز بیشترین آسیب را می‌بیند جز جویندگان معارف و هویت این مرکز علم. خوب است برای مدارس علمیه هویتی زنده قائل شویم تا درک کنیم که مدرسه هم افسرده می‌شود و چه بسا حتی می‌میرد. مگر مدرسه سید نصیرالدین خیابان خیام یا مدرسه دارالشفای بازار (همین روبروی مدرسه صدر) نمرد!؟ 📝دوست دارم یک روز از تاریخ دویست ساله مدرسه صدر بنویسم تا اهالی امروز تهران به‌ویژه حوزه تهران، بیشتر به آن ببالند و بل بیندیشند و تصمیم صحیح بگیرند. 🕌 @feyziye_tehran

✍ اکنون که داشتم زندگینامه مرحوم #حاج_ملاعلی_کنی را مرور می‌کردم، یادم افتاد که ۲۷ محرم سالروز وفات این مرجع عالیقدر بوده است. 🌱گرچه از این امر غفلت داشتم، اما خدای را شاکرم که به عنایت روح مطهرش، این توفیق نصیب شد که دقیقاً در همان روز وفاتش، به تفصیل، مطالبی را در فیضیه تهران تقدیم داشتم تا همه مخاطبان این صفحه در روز رحلتش یادی از او نمایند. گویا ایشان خود چنین می‌خواست... 💠 شایسته است که دست‌اندرکاران محترم #مدرسه_مروی ایام وفات و درگذشت بانی و متولیان عالی‌مقام این مدرسه را به بزرگداشت شخصیت و تبیین سیره علمی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی ایشان اختصاص دهد. هرچند این پیشنهاد برای تمامی مدارس علمیه تهران قابل اجراست. ⬅️ گرچه دو سه روزی از وفات حاج ملاعلی کنی گذشته است، اما هنوز دیر نیست، چراکه پیکر آن بزرگوار پس از چهار روز در اول ماه صفر ۱۳۰۶ تا #حضرت_عبدالعظیم(ع) تشییع و در آن آستان به خاک سپرده شد. 🍂 از حاج ملاعلی کنی گذشته ، دقیقاً همین ایام، حوزه حکمی تهران، عارف و‌ حکیمی بزرگ را از دست داد که بیش از یکصد سال دروس عرفان این حوزه فاخر، مرهون مجاهدت‌های علمی و معنوی وی بوده است. ▪️آری، #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای درست در همان شبی از دنیا رفت که حاج ملاعلی کنی وفات نمود. برای درگذشت مرحوم حاجی همه دارالخلافه منقلب شد و تمام مردم شهر در سوگ او نشستند. غافل از آنکه در کنج یکی از حجرات #مدرسه_صدر تهران عارفی بزرگ چشم از دنیا بسته است که تنها چند طلبه بر گرد پیکر پاکش حلقه زده‌اند. 🔆 پیشنهاد: شایسته است#مرکز_مدیریت_حوزه_علمیه_تهران یا دیگر نهادهای مربوطه، به همت پژوهشگران، تقویمی مزین به تواریخ و یادبود علمای تهران تدوین نماید تا گذران روز و ماه بهانه‌ای برای یادبود این سرمایه‌های کم‌نظیر شیعه جهت بازیابی هویت این حوزه دیرینه‌سال باشد. 🔻ان شاء الله در روزهای آتی از این دو فقیه و حکیم بزرگ سخن خواهم گفت. صلوات و فاتحه‌ای نثار روح مطهر حاج ملاعلی کنی و آقامحمدرضا قمشه‌ای ... 🕌 @feyziye_tehran

📷تصویر منتسب به دوران جوانی #صهبای_قمشه‌ای ✍مکتب عرفانی اصفهان از دو طریق به #حوزه_تهران منتقل می شود، یکی از طریق #آقا_سید_رضی_لاریجانی و دیگری عارف حکیم #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای است. البته باتوجه به مدت کوتاه اقامت آقا سید رضی در تهران، به‌نظر می‌رسد کرسی تدریس وی چندان شکل نگرفته است. اما آقا محمدرضا با اقامت در #مدرسه_صدر محفل درسی قابل توجهی شکل داد که از آن پس تدریس عرفان نظری در حوزه تهران عمدتا از سوی شاگردان وی و شاگردان شاگردان ایشان صورت می‌گرفته است. 📖 صاحب المآثر و الآثار ضمن بیان کرامتی در وقت وفات عارف قمشه‌ای آورده است: «امسال که یکهزار و سیصد و شش هجری است در دارالخلاقه [تهران] وفات یافت. نزدیک نزع با خواص خود گفته بود که آیا اسب سفیدی را که حضرت صاحب (ع ) برای سواری من فرستاده‌اند دیدید؟ وفات حاج ملاعلی مجتهد معروف به کنی و آقا محمدرضا در یک شب بود. اما اگر در وفات ملاعلی کنی تمام عالم شیعه عزاداری کردند و تعطیل عمومی شد، در تشییع جنازه آقا محمدرضا فقط چند نفر مثل مرحوم #میرزا_ابوالحسن_جلوه حضور داشتند.» 🕌 @feyziye_tehran

✍ #حوزه_تهران روزگاری را به خود دیده است که اساتید بزرگ و حکمایی الهی همچون #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای در آن کرسی تدریس را در دست داشته‌اند که ملبس به لباس علم و تقوا بوده و در هر دو عرصه نظر و شهود کوی سبقت را از هم‌گنان ربوده بودند. 🔹طلابی هم مانند #میرزا_طاهر_تنکابنی که خود از محضر ایشان بهره برده و‌ واسطه انتقال دانش از آن استوانه‌های علم و معنویت به طبقات بعدی بودند، در جنبه‌های مختلف فقه و حکمت و سیاست صاحب‌نظر بوده و خوش درخشیده اند. به عنوان مثال حکیم #صهبای_قمشه‌ای طی الارض را عملا به میرزا طاهر آموخته بود و موارد متعددی از این قدرت از مرحوم تنکابنی نقل شده است. 🍃در عین حال می‌بینیم که میرزا طاهر تنکابنی در دوره‌های اول، سوم، و‌ چهارم به نمایندگی در مجلس شورای ملی برگزیده شد. #مدرسه_صدر #حکیم_الهی_قمشه‌ای #علامه_حسن‌زاده_آملی 🕌 @feyziye_tehran

📷 نمایی از صحن #مدرسه_صدر 🗓 به مناسبت وفات حکیم متأله #میر_شهاب‌الدین_نیریزی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق برابر با ۱۲۸۸ش 📖 برشی از کتاب #فیضیه_تهران: ✍ میرشهاب نیریزی که در فقه و اصول نیز مهارت داشت، به تدریس عرفان نظری روی آورد و کرسی تدریس عرفان در مدرسۀ صدر بازار پس از وفات استادش، #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای، به او منتقل شد. ایشان مدتی نیز در مدرسۀ مروی به تدریس اشتغال یافت... 🔹 شهید مطهری دربارۀ او می‌نویسد: «او نیز در عرفان نظری محی‌الدینی ید طولایی داشته است. حکیم نیریزی مدرسۀ صدر تهران را که قبلاً اقامتگاه استادش، حکیم قمشه‌ای، بود، محل اقامت قرار داد و به کار تحقیق و تدریس و تربیت شاگرد پرداخت.» 🔹 میر شهاب‌الدین نیریزی در تدریس کلمات ملاصدرا توانایی عجیبی داشت، به‌گونه‌ای که از حکیم #سید_جلال‌الدین_آشتیانی نقل شده است که می‌فرمود: «آقا میر شهاب نیریزی در احاطه به افکار ملاصدرا در بین معاصران بی‌نظیر است. اگر ملاصدرا در این عصر زنده بود، معلوم نبود کتب خود را بهتر از آقا میر شهاب‌الدین تدریس کند.» 🕌 @feyziye_tehran

✍ #میرزا_جهانگیر_خان_قشقایی در پی استفاده از محضر #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای به تهران آمد و در همان بدو ورود در #مدرسه_صدر به حضور وی رسید. ✨ میرزا جهانگیر خان خود می‌گوید: آقا محمدرضا هیچ گونه جنبه علمائی نداشت و همچون کرباس‌فروشان سده می‌مانست و حال جذبه خاصی داشت. ✨چون از وی درخواست استفاده کردم، فرمود: «فردا به خرابات بیا». خرابات محلی بود بیرون از خندق تهران۱ و درویشی در آن قهوه‌خانه‌ای داشت که محل تردد اهل ذوق و معرفت بود. فردا به آن مکان رفتم و آقا محمدرضا را در خلوت‌گاهی یافتم که بر حصیری نشسته بود. کتاب اسفار را باز کردم. ایشان اسفار را از حفظ می‌خواند و چنان آن را تبیین می‌کرد که چیزی نمانده بود که دیوانه شوم. چون دگرگونی حالم را دریافت، فرمود: قوّت می بشکند ابریق را... 📖 بازنویسی شده از کتاب تاریخ حکما و‌عرفای متأخر ص۲۸۶ ۱. خندق تهران در دوران ناصری خندقی بود دورتادور شهر که ۱۲ دروازه برای عبور و مرور داشت. قهوه‌خانه‌ای که در این حکایت بیان شده، طبیعتاً بیرون از دروازه‌های شهر بوده است. 🕌 @feyziye_tehran

💡رابطه فقیه و عارف، #حاج_ملاعلی_کنی و #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای 🔻استاد #سید_جلال‌الدین_آشتیانی: «روزی در محضر حجت‌الاسلام کنی روایتی نقل می‌شود و حاضران در معنای روایت اظهار نظر می‌کنند. حجت الاسلام نظر فضلا را نمی‌پذیرد. مرحوم حاج آقا فرزند ارشد مرحوم کنی نزد آقا محمد رضا قمشه‌ای می‌رود و از او می‌خواهد که حدیث را معنا کند. آقا محمدرضا چندین وجه در معنای حدیث بیان می‌کند و حاج آقا گفته آقا محمدرضا را می‌نویسد و نزد پدر می‌برد. مرحوم حاجی با دقت گفته آقا محمدرضا را مطالعه می‌کند؛ فرزند خویش را نزد خود فرا می‌خواند که به جناب میرزا اطلاع بده که عصر جمعه به زیارت او می‌رویم. مرحوم آقا محمدرضا معذرت می‌خواهد و خود عصر جمعه به زیارت حجت الاسلام کنی می‌رود. علاقه و احترام حاجی به اندازه‌ای بود که وقتی ملا محمود لنگ قمی بالای منبر #مسجد_شاه سابق تهران متصل به مدرسه (صدر) از آقا محمدرضا انتقاد شدید می‌نماید و مردم را تحریک می‌کند که او را از مدرسه بیرون نمایند تا نتواند طلاب را گمراه نماید اوباش به مدرسه هجوم می‌برند؛ دو نفر از شاهزادگان قاجار که در درس حضور داشتند به وسیله چند نفر فراش حکومتی، آقا محمدرضا را در جایی پنهان می‌نمایند. مرحوم حاجی کنی دستور داد شیخ محمود را در #سرچشمه در ملأ عام چوب زدند و به #ناصرالدین_شاه نوشت «چند بار تذکر دادم که در تهران شیخ الاسلام جامع منقول و معقول واجب و لازم است.» 📚جلال حکمت و عرفان ص۹۰ و ۹۱ 📷تصویر حاج ملاعلی کنی در کنار کارکنان #مدرسه_دارالفنون 🕌https://eitaa.com/tarikh_hawzah_tehran

💡مَدرس‌های بی‌استاد! مدرسه‌ یا خوابگاه؟ ✍ قوام مَدرس به استاد و شاگرد است. از گذشته چنین بود که با تدریس یک استاد به شاگردان خود، مَدرسی شکل می‌گرفت و جا و مکان آن هم مهم نبود؛ در خانه استاد، در مسجد استاد، در یک مدرسه یا حرمی مطهر. اصل با وجود استاد بود که جویندگان علم را گرد می‌آورد. استاد، خود شاگردش را می‌آزمود و رتبه علمی‌اش را تأیید می‌کرد و همان تأیید کتبی یا شفاهی استاد و نهایتا توان تدریس دانش توسط آن طلبه کافی بود که خروجی مدرس‌ها را به ظهور رساند؛ چه مدرس‌های خانگی و چه مدرسه‌ای. نمونه‌های تاریخی می‌گوید که مدرسه‌ها گاهی پس از شکل‌گیری مَدرس‌ها به یمن وجود یک یا چند استاد، به همت اهل خیر بنا شده‌اند و گاه نیز بانیان خیر، مدرسه ساخته‌اند و با دعوت از اساتید مبرز در علوم مختلف و از بلاد دیگر، مدرس‌هایی پدید آورده‌اند تا جویندگان معارف الهیه، انگیزه‌ای برای هجرت به این مدرسه بیابند. در حوزه قدیم تهران، یک مدرسه بود به نام صدر یک استاد اصلی در حکمت داشت به نام #آقا_محمدرضا_قمشه‌ای. اشتغال دیگری هم نداشت. مدرسه #دارالشفاء تهران، محل تدریس #میرزای_جلوه بود. او هم اشتغال دیگری نداشت. #مدرسه_منیریه بود و حکیم هیدجی. #مدرسه_سپهسالار قدیم بود و #آقا_علی مدرس.‌ #مدرسه_کاظمیه را تنها برای میرزا علی‌اکبر تفرشی بنا کردند و مدرس‌ش شکل گرفت. میرزا عبدالرحیم نهاوندی از شاگردان شیخ اعظم انصاری را در تهران نگه‌داشتند تا استاد فقه و اصول مدرسه مروی شود و شد. در عین حال، #حاج_ملا_علی_کنی در خانه درس می‌داد؛ #میرزای_آشتیانی در خانه درس می‌داد. در این دوران اخیر هم #آیت‌الله_جعفری_اراکی را در تهران نگه‌داشتند تا استاد فقه و اصول مدرسه مروی شود و شد. چه بسیار مدرسه‌ها که چون خالی از مَدرس و مُدرّس است، خوابگاهی بیش نیست. چیزی که امروز نمونه‌اش کم نیست! چندی پیش به مدرسه علمیه‌ای در شهری غیر از قم سر زدم که بسیار خرج تجدید بنا و توسعه و تزئین آن شده است. دیدم بر اتاقی نوشته: مدرس درس خارج. پرسیدم در این مدرسه کدام بزرگوار درس خارج می‌دهد؟! مدیر مدرسه گفت: چون در اینجا درس خارج رسمی نداریم، درس خارج آیت‌الله جوادی آملی به صورت برخط برای طلاب پخش می‌شود! این است حال روز مدرسه‌هایی که خوابگاهی بیش نیستند! بهتر نیست بجای مدرسه‌سازی، شرایط هجرت و اقامت اساتید برجسته از مراکز اصلی علم به حوزه‌های پیرامونی را فراهم کنیم؟ با یک بررسی مختصر در حوزه‌های کهن شهرهای ایران می‌توان فهمید که چه تعداد از علمای قدیم آن بومی و چه تعداد مهاجر بوده‌اند. علمای مهاجر به بلاد، چه انگیزه‌هایی داشتند که از فعالیت علمی در قم و نجف و رسیدن به مرجعیت دست می‌کشیدند و سختی غربت و معاشرت با مردم و تربیت دینی اجتماع را به جان می‌خریدند؟! در شهری دیگر، اداره مسجد _ مدرسه‌ای اصیل را برعهده می‌گرفتند؛ به حوزه‌‌اش رونق بخشیدن و مربی راستین مردم می‌شدند. امروز چه اتفاقی رخ داده که دیگر آنگونه که باید نیست؟ همگی نام #حاج_آقا_رضی_شیرازی را شنیده‌ایم. یک فقیه و حکیم بزرگ که اگر نجف می‌ماند یا به قم می‌رفت در شمار مراجع بود. اما در تهران اقامت گزید و به حوزه‌اش قوامی غیر قابل انکار بخشید! مسجدی در یوسف‌آباد را برگزید و دغدغه‌اش شد تعلیم و تربیت. مدرس‌ش در خانه و مسجد بود. چه بسیار شاگرد تربیت کرد. در حیاط مسجد صندلی می‌چید تا برای دختران بی‌حجاب و پسران گرایش یافته به فرقه‌های غیر اسلامی فرصت گفتگو فراهم کند و چه بسیار موفق شد. آیا قرار نیست این سلسله پرافتخار استمرار یابد؟! #آسیب_شناسی_حوزه_تهران 🕌https://eitaa.com/tarikh_hawzah_tehran