🔰 نکاتی از دعای اول صحیفه سجادیه ✍ اصغر آقائی _____________________ 💠 فَلَمْ یبْتَدِرْنَا بِعُقُوبَتِهِ، وَ لَمْ یعَاجِلْنَا بِنِقْمَتِهِ، بَلْ تَأَنَّانَا بِرَحْمَتِهِ تَکرُّماً، وَ انْتَظَرَ مُرَاجَعَتَنَا بِرَأْفَتِهِ حِلْماً 💠 [با این همه که مخالفت امر و نهی الهی کردیم] در عقوبت ما شتاب ننمود، و بر انتقام ما عجله نکرد، بلکه از سرِ رحمت و از باب کرم با ما مدارا فرمود و از سرِ مهربانی و از باب حلم بازگشت ما را از راه خطا انتظار کشید. ◀️ امام علیه السلام بعد از آنکه به امر و نهی الهی و اهداف آن اشاره فرمودند، در این فقره علت #عدم_تعجیل در عقوبت را بیان می‌کنند. 🔻 درباره این عبارت تنها به پاسخ دو سؤال اکتفا می‌کنیم: 🔹 1. آیا همیشه امهال از باب رحمت است؟ که امام چنین فرمود؟ 🌀 پاسخ: اگر بخواهیم مسئله #امهال را ساده بیان کنیم، باید به دو جنبه آن توجه کنیم: ✔️ امهال با توجه به مهلت‌دهنده، یعنی خداوند: 🔸 نه از باب کوتاهی و سستی است که فرمود «وَ لَا إِمْهَالُكَ وَهْناً: مهلت‌دادنت، سستی نیست»(دعای 46)؛ 🔸 و نه از باب غضب که اصل در خداوند رحمت است که فرمود "سبقت رحمته غضبه" ✔️ ولی با توجه به مهلت‌داده‌شده یعنی انسان: 🔸 گاه او مرتبه‌ای از #ایمان و #عقلانیت را دارد و در دایره وسیع ایمانی قرار گرفته است، چنین فردی در او بازگشت و مرتبه‌ای از #توبه، چه با پشیمانی و چه با جبران، حتما ایجاد خواهد شد؛ 🔸 اما اگر در دایره عقلانیت و ایمان نباشد، #غرور و فریب او را به #خطای بیشتر سوق می‌دهد، و چون با عقلانیت نیست، بدون آگاهی از آنچه در حال وقوع است، خود را در بلای #استدراج دچار می‌کند و از خیری که خداوند برای انسان توبه‌کار در نظر گرفته بود، باز می‌ماند؛ 🔻 که فرمود: «وَ لَا تَسْتَدْرِجْنِي بِإِمْلَائِكَ لِي اسْتِدْرَاجَ مَنْ مَنَعَنِي خَيْرَ مَا عِنْدَهُ» (دعای 47) و نیز خداوند متعال فرمود «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ». 🔻 و این دقیقا مانند قرآن که برای مؤمنین شفا و برای ظالمین خسارت است: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا» ✅ قاعده کلی: 🔻 به طور کلی هم خداوند و هم آنچه از او صادر شده است، به حکم «الظاهر» و «الباطن»‌بودن خداوند، ظاهر و باطنی دارند و همه آنها دوسویه هستند؛ مانند قرآن کریم که گاه فرمود «ذلک الکتب» و گاه فرمود «هذا القرآن» (که معنای در مقاله‌ای جدا ان شاءالله بیان خواهد شد) و یا آنکه درباره جدایی اهل دوزخ و بهشتیان فرمود: «فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ: بین آن دوزخیان با اهل بهشت حصاری حایل گردد و بر آن حصار دری باشد که باطن و درون آن در، بهشت رحمت است و از جانب ظاهر آن عذاب جهنم خواهد بود» 🔹 2. صفاتی مانند تانّی، انتظار و مانند آن درباره خداوند چگونه توجیه می‌شود؟ 🌀 پاسخ: 🔻 #صفات_مشترک میان خداوند و انسان هرچند برخی را به تشبیه مطلق و برخی را به تنزیه مطلق کشانده است؛ اما بزرگان اهل معرفت چون #ابن‌عربی معتقدند: فإن قلت بالتنزيه كنت مقيداً و إن قلت بالتشبيه كنت محدداً و إن قلت بالأمرين كنت مسدداً و كنت إماماً في المعارف سيداً (فصوص الحکم/ ج.۱ص.۷۰) 🔻خلاصه معنای دو بیت همان است که در #احادیث_شیعه نیز تاکید شده است که خداوند را باید به‌گونه‌ای طوری توصیف کرد که نه به تعطیل (یعنی عدم توانمندی شناخت خداوند) و نه به تشبیه (یعنی تشبیه خداوند به انسان) بیانجامد. در حدیث فرمود: «يُخْرِجُهُ مِنَ الْحَدَّيْنِ حَدِّ التَّعْطِيلِ وَ حَدِّ التَّشْبِيهِ: (به خداوند می‌توان شیئ گفت تا با این توصیف) او را از مرز تعطیل و تشبیه خارج کنی». ✅ برداشت نهایی در اوصاف شبه‌انسانی خداوند: وقتی مثلا گفته می‌شود خداوند منتظر است: 🔸 اولاً باید این صفت را از حدود انسانی خارج کرده، لایق ذات الهی معنا کنیم؛ 🔸 و ثانیاً نتیجه آن را در خداوند جریان بدهیم. به این معنا که نتیجه انتظار در انسان چیست؟ حصول امری که احتمال می‌رود انجام شود؛ لذا انتظار در خداوند یعنی ایجاد (نه حصول) امری که از طرف بنده (نه خداوند) احتمال دارد انجام شود؛ هرچند خداوند یقینا می‌داند او انجام خواهد داد یا خیر. ┄┅┅┅┅❀💠❀┅┅┅┅┄ #شرح_صحیفه_سجادیه #حیات_معقول #دعای_اول 🆔 @hayatemaqul