📚«مستنبطات الأعلام» فی شرح «مستثنیات الأحکام» 🖌از ویژگی‌های آثار مرحوم آیةالله حاج سید احمد زنجانی(رحمه الله)، که باعث تمایز ایشان از دیگر مؤلفین شده است، ذوق و ابتکار ایشان در ابداع اسلوب‌های جدید برای تألیف مباحث، و تلاش برای پیگیری مسائل از زاویه نگاه جدید و متفاوت از دیگران است. 🔸ایشان در طول زندگی خود، آثار بدیعی را تألیف نموده‌اند. از جمله این آثار، رساله «مستثنیات الأحکام» است. آن مرحوم، در این رساله، به بررسی مستثنیات احکام، از ابتدای باب طهارت تا انتهای باب دیات پرداخته‌اند. مرحوم آیة‌الله حاج سید احمد زنجانی در مقدمه اثر خود، هدف از تألیف را چنین بیان می‌کنند: «غالبا از مستثنیات احکام چشم پوشی می‌شود، چرا که معمولا ذهن به سراغ قاعده کلّی رفته و نسبت به استثنائات غافل می‌ماند. تا جایی که حتی برای بسیاری از متخصّصان در فنّ فقاهت نیز اتفاق افتاده است که در مواردی به کلیّتِ یک قاعده‌ تمسّک نموده‌اند، در حالی که خروج آن مورد از قاعده از ضروریات فقه است. همین مسأله باعث شد تا رساله‌ای مستقل در باب استثنائات احکام تألیف نمایم.» 🔹بنای سید زنجانی(رحمه الله) در این اثر، بیان مواردی نیست که استثناء آنها از باب اضطرار و امثال آن بوده است. خود ایشان نیز در لابلای کلماتشان به این موضوع اشاره دارند؛ چنانچه در بعضی از نسخه‌های مستثنیات، در حاشیه، برخی از مسائل را «زائد» دانسته‌اند؛ و در تعلیل این کلام، مورد را از فروع اضطرار دانسته‌ و اشاره داشته‌اند که بنای ما، بر استثناء کردن این دسته از احکام نیست. 🔆آن مرحوم، پس از تألیف رساله «مستثنیات الاحکام»، شرحی مزجی را بر این رساله با عنوان «مستنبطات الأعلام فی شرح مستثنیات الاحکام» به رشته تحریر درآوردند و در گام اوّل، ۵۲۸ مسأله را شرح نمودند. در گام بعدی، ایشان تمام تلاش خود را در راه تکمیل، تنقیح، و تحریر مجدّد کتاب متمرکز نموده و مسائل بیشتری را به آن اضافه نمودند که تعداد آن به ۶۵۶ مسأله رسیده است. ضمن آنکه مؤلّف، در نسخه آخر این کتاب که در سال ۱۳۷۲ه.ق به سرانجام رسید، بعضی از استدلال‌ها را نیز نسبت به برخی از مسائل تغییر داده‌اند. ✳️نکته قابل ذکر آنکه «مستثنیات الاحکام» غیر از این شرح، شرح دیگری نیز دارد که توسط آیت الله سید محمد وحیدی(رحمه الله) در سال ۱۳۷۱ه.ق یعنی در دوره حیات سید زنجانی تألیف، و با عنوان «مستمسکات الاحکام فی شرح مستثنیات الاحکام» به زیور طبع آراسته شد. ایشان در مقدّمه شرح خود، ضمن تمجید از این اثر می‌گویند: «پیش از ایشان کسی چنین اثری را تألیف نکرده است». #مستثنیات_الأحکام #مستنبطات_الأعلام — 🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام @mfeqhi

نقدی بر منهج رجالی مرحوم آیت‌الله العظمی خوئی (اعلی الله مقامه) — 🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام @mfeqhi

🔰نقدی بر منهج رجالی مرحوم آیةالله العظمی خوئی(أعلی الله مقامه) 🔸مرحوم آقای خوئی اعلی الله مقامه انصافا جزء نوادر بود و از جهات بر حوزه‌های علمیه حق دارند. ولی انسان نباید این واقعیت را انکار کند که مقام عصمت مخصوص انسان‌های معدودی است. ایشان در اواخر، به فکر این افتاد که رجالی بنویسد. ایشان بعد از آقای بروجردی به قم آمدند و این سفر بر ایشان تأثیر گذاشت و احساس نمودند که به رجال هم احتیاج دارند. اما ایشان از اوائل امر به مسأله رجال مشغول نبودند؛ بلکه در اواخر، در حالی که کارهای زیادی هم داشتند، مشغول این کار شدند. کارهایی مثل تدریس اقسام مختلف، مرجعیت و... . 🔹این قابل انکار نیست که آقای خوئی فوق متعارف کار کرده است و چنین رجالی نوشته است. چنین کاری با شرایط ایشان، شوخی نیست. ولی طبیعی قضیه این است که کسی که از ابتدای عمر مشغول این مباحث نشده است، با افرادی مثل صاحب قاموس الرجال که از ابتدا روی رجال کار کرده است، متفاوتند. 🔸ما گفته‌ایم که هر مقدار هم که استعداد قوی باشد، ولی اگر کسی در مباحث وارد در فقه کار نکرده باشد و مثلا نداند که در فقه، آیا متنجّس، نجس هست یا نه؟ اگر در کتاب دیات، روایتی وارد شده باشد که ذیلش مطلبی باشد که از آن استفاده شود که متنجّس، منجّس است، چنین فردی نمی‌تواند این مورد را ضبط کند. چون او، این روایت را به خاطر مسأله دیات ضبط می‌کند. اما کسی که متوجه باشد که یکی از مسائل همین است که آیا متنجّس، منجّس است؟ وقتی چنین روایتی را ببیند، همین روایت را از باب دیات، برای آن بحث (در باب طهارت) ضبط می‌کند. 🔹صاحب قاموس الرجال، گاهی برخی موارد را از یک شعر شاعر، یا یک مسأله تاریخی استفاده می‌کند؛ ولی آقای خوئی اینگونه نبوده‌اند. مثلا در مورد این عبارت که «کان مولی رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم»، آقای خوئی می‌گویند این فرد، در زمان پیغمبر نبوده است تا آن حضرت(صلّی الله علیه و آله)، او را آزاد کرده باشند؛ بلکه در زمان امام صادق علیه السلام بوده است. در نتیجه در این سند، باید سقط صورت گرفته باشد. اما کسی که اهل فنّ باشد، می‌داند که در مورد موالی، لازم نیست که حتما خود فرد آزاد شده پیامبر(صلّی الله علیه و آله) باشد؛ بلکه حتی اگر جدّ او هم آزاد شده باشد، به احفاد، موالی گفته می‌شده است. مثلا زرارة بن أعین را «مولی بنی شیبان» می‌گویند، در حالی که سُنسُن که جدّ زرراره است، آزاد شده بنی شیبان است و نه خود او. در حالی که آقای خوئی در بعضی از موارد اشکال کرده‌اند. در اینجا ذوق چنین عالم رجالی، با رجالی دیگر که از ابتدا در این مباحث تمرکز داشته است، متفاوت است. 🔸یا مثلا در مورد کامل الزیارات، ایشان همه روایاتش را معتبر می‌دانند ولی بعد روایاتی که صدوق نقل می‌کنند را ضعیف می‌دانند. قهرا این مسأله در اثر همین است که اگر ایشان از ابتدا در این امور ممارست داشتند، طرز فکر ایشان به شکل دیگری بود. 🔆این نقد، منافاتی با حقوق و نبوغ ایشان ندارد؛ رضوان الله تعالی علیه. #کلیپ —— مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام @mfeqhi

۱۸ ذی القعده، سالروز ارتحال آیت‌الله شیخ محمد حسین کاشف الغطاء #شیخ_محمد_حسین_کاشف_الغطاء #آیت_الله_العظمی_شبیری_زنجانی --- 🌐 مرکز فقهی امام محمدباقر علیه‌السلام @mfeqhi

🔰یادداشت محقق ✅اجازۀ عقد پس از ردّ آن بسیاری از فقها در مسئله فضولی، اجازۀ پس از ردّ را صحیح و مفید ندانسته‌اند، ولی دلیل قابل ملاحظه‌ای برای ان ذکر نکرده و غالبا بر آن، ادعای اجماع کرده‌اند. اما این ادعا ناتمام است؛ زیرا این فرع از فروع مشهوری نیست که در کتب فقهای متقدم مطرح شده باشد و تنها برخی از فقهای متاخر ادعای اجماع کرده‌اند و دیگران به جهت مشاغل بسیار و فقدان فرصت، بدون مراجعه آن را مدرک مسئله قرار داده‌اند. پس چنین اجماعی نمی‌تواند مدرک مسئله قرار گیرد. ✨به صورت کلّی مسئلۀ ردّ عقد را می‌توان به دو صورت تصور کرد که در یک صورت از جهت عقلا روشن‌تر است که ردّ، اثر اجازه را خنثی نمی‌کند: 🔸صورت اول: شخص عملا با عقد مخالف است و شرائط آن را قبول ندارد، ولی پس از صحبت با او یا خواهش از او، عقد را می‌پذیرد. در این گونه موارد عرف و عقلاء مخالفت قبلی او را موجب ابطال و از بین رفتن صحت تاهلی عقد نمی‌دانند. بنابراین با توافق بعدی، عقد به او منتسب می‌شود و صحیح است؛ مانند جایی که شخص ابتداءً نمی‌خواهد عقد کند و مخالف است، ولی بعد از صحبت کردن و خواهش، راضی می‌شود و عقد را منعقد می‌کند. معمولا اشخاص در امثال این موارد، انشاء ابطال عقد نمی‌کنند و فقط به عقد واقع شده رضایت نمی‌دهند و ایراد می‌گیرند که این چه کاری بود که کردید ولی این موارد، مانع صحت عقد نیست. 🔹صورت دوم: شخص در زمان اجازه، انشای عقد را ابطال کند، مثلا بگوید: «من انشاء عقد و قرار شما را ابطال کردم»، ولی بعدا با عقد موافقت کند؛ در این صورت ممکن است کسی در حکم مسئله، تأمل کند. البته در این صورت نیز دلیلی وجود ندارد که با انشاء ابطال، صحّت تأهلی عقد از بین رفته و دیگر قابلیت صحت فعلی را ندارد. شاهد برای اینکه ردّ مانع صحّت تاهلی عقد نیست، صحیحۀ محمد بن قیس است که کار به منازعه و محکمۀ قضایی کشیده شد و پدر راضی به عقد نبود، ولی پس از گذشتن مقدماتی راضی شد که با این وجود امام (علیه­السلام) به نفوذ اجازه و صحت عقد حکم کردند. بنابراین اجازه حتی بعد از ردّ، مؤثر است؛ خصوصا در صورت اول که انشای عقد را ابطال نشده باشد. 🔆متن کامل مقاله را اینجا بخوانید: 👉https://bit.ly/2CsXv66 #یادداشت_محقق —— مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام @mfeqhi

📚بین السیدین 🔸یکی از تألیفات مرحوم آیت‌الله العظمی حاج سید احمد زنجانی(قدس سره) که همچون دیگر آثار ایشان ، نشان از حسن ذوق، و قریحه ممتاز در تألیف آثار جدید دارد، کتاب «بین السیدین» است. این اثر، مقارنه‌ای است بین نظریات مرحوم آیت‌الله العظمی سید محمد کاظم یزدی در «العروة الوثقی» و نظریات مرحوم آیت‌الله العظمی حاج سید ابوالحسن اصفهانی در حاشیه ایشان بر عروه. آیت‌الله زنجانی در مقدمه کتاب، درباره هدف از تألیف می‌گویند: «قصدم این بود که نظریات ایشان را به همراه دلیل هر کدام جمع آوری نموده و آنچه را که به نظر قاصرم حق می‌دانم، بیان نمایم...». 🔹سید زنجانی این کتاب را در دو جلد تنظیم نموده‌اند. جلد اوّل مشتمل بر مباحث کتاب تقلید تا آخر کتاب حج، که در سال ۱۳۸۰هـ.ق به پایان رسید؛ و جلد دوم، از مباحث کتاب اجاره تا آخر کتاب وصیّت که در سال ۱۳۸۸هـ.ق تکمیل شد. 🔸زمانی که سید یزدی، عروة الوثقی را تألیف نمودند، به جهت دقت نظر در بیان احکام شرعی و کثرت فروع فقهی، آوازه آن در بین فقها پیچید و این اثر، به متنِ محوری در مباحث فقهی تبدیل شد. فقها و مراجع پس از سید، به تحشیه و تعلیقه نویسی و یا تألیف شرحی مجزّا بر این کتاب همّت گماردند و از همین رو، ده‌ها حاشیه، تعلیقه و شرح بر کتاب عروه نوشته شد. اما در این میان، سید زنجانی، اسلوب بدیعی را پیش گرفتند که پیش از ایشان سابقه نداشت. ایشان اگر چه نظریات خود را با محوریت کتاب عروه تبیین نمودند، اما این نظریات را در قالب محاکمه بین آراء دو سید بیان نموده و به این وسیله با یک تیر دو نشان را هدف قرار دادند. در حقیقت ایشان تنها به بیان آراء خود در حاشیه مسائل عروه بسنده ننموده‌اند؛ بلکه در خلال آن، حواشی سید اصفهانی را نیز با بیان ادلّه هر کدام از دو قول بیان نموده و سپس به بیان قول اقوی در مسأله مبادرت ورزیده‌اند؛ قول اقوی از میان رأی دو سید، و یا نظریه‌ای جدید و اختیار قول سوم در مسأله. 🔹در حقیقت سید زنجانی، با مقارنه و مقایسه بین آراء سید یزدی و سید اصفهانی، پیش از هر چیز، ادلّه این دو فقیه را تبیین نموده و سپس به محاکمه بین ادلّه طرفین پرداخته‌اند. روشن است که نتیجه این روش، ایجاد تضارب آراء بین دو فقیه صاحب سبک در فقه معاصر است، که خود این مسأله کمک بسزایی به روشن شدن حقیقت می‌کند؛ چرا که برق حقیقت از لابلای تضارب آراء متجلّی می‌شود. 🔸شایان ذکر است که سید زنجانی قصد داشت تا کتاب دیگری نیز با همین اسلوب تألیف نماید. خود ایشان در پایان کتاب «بین السیدین» می‌گویند: «انشاءالله – اگر عمری باقی بود- کتاب «الاختلاف بین العلمین» به دنبال این کتاب خواهد آمد...». اگر چه اجل، فرصتی برای تألیف این کتاب به ایشان نداد، اما روش ایشان در کتاب «بین السیدین»، برای ما به یادگار مانده است. 🔹در تنظیم متن اثر، عین عبارات عروه نقل نشده است؛ اما عین عبارات حاشیه ذکر شده است. نگارنده در مقدمه اثر می‌گویند: «من عبارت متن را با تلخیص نقل نموده‌ام، و تنها به ذکر محل حاجت از متن اقتصار کرده‌ام؛ اما عبارت حاشیه را در میان عباراتی آورده‌ام که از قلم شریف‌شان صادر شده است...». ظاهرا بنای ایشان بر نقل عبارات عروه و توضیح آن در جمیع مواردی بوده است که حاج سید ابوالحسن اصفهانی بر آن تعلیقه زده‌اند؛ ولی برخی موارد معدود نیز از قلم افتاده است و یا ایشان، ذکر آن را مهم ندانسته‌اند و از همین رو متعرّض آن نشده‌اند؛ البته این موارد در حاشیه تحقیق این کتاب ذکر شده است. #بین_السیدین —- 🌐مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام @mfeqhi

🔰آثار پژوهشی ✅ابو همام 💠یکی از کُنای مشترک در روایات «ابو همام» مشترک بین دو نفر است که یک طرف این اشتراک «اسماعیل بن همام» است که مرحوم برقی تعبیر بصری برای او به کار برده است و از اصحاب امام رضا‏ (علیه السلام) است و یقینا ثقه است. چند نکته در خصوص «ابوهمام» مشترک مسلم است که به آنها اشاره می‌کنیم: 1️⃣نکته اول: ابوهمامِ ناقل از «حَکَم بن بهلول» اسماعیل است با مراجعه به کمال الدین و خصال مرحوم صدوق به دست میآید که «ابوهمام»ی که حَکَم بن بهلول او نقل می‏کند «اسماعیل بن همام» است. 2️⃣نکته دوم: طبقه‌ی «اسماعیل بن همام» در کافی و محاسن برقی نقل «اسماعیل بن همام» از «علی بن جعفر» وجود دارد لذا «اسماعیل بن همام» قطعا از نظر طبقه متأخر از «علی بن جعفر» و در رتبه شاگردان او به شمار می‏رود. از طبقه شاگردان «اسماعیل بن همام» روشن می‏‌شود که او از رجال سنه‏های ۲۲۰ ـ ۲۳۰ یعنی از اصحاب حضرت امام رضاعلیه السلام بوده؛ هر چند که مرحوم برقی او را جزء اصحاب حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام ذکر کرده است. 3️⃣نکته سوم: نقل بی واسطه‌ی «یعقوب بن یزید» از ابو همام یعقوب بن یزید همواره بلا واسطه از ابو همام نقل کرده است. 🔅متن کامل این مقاله را اینجا بخوانید: 👉https://bit.ly/3gZBHy3 #آثار_پژوهشی #رجال ___ 🌐کانال مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام @mfeqhi

جشنواره «سؤالات فقهی فضای مجازی» شرایط را اینجا بخوانید: https://bit.ly/2Bdcd0S — @mfeqhi

🧿آقا ضیاء عراقی از جمله علمای تأثیر گذار بر مکتب اصولی در دوره پس از آخوند خراسانی بود. ایشان پس از یک دوره تحصیل علوم دینی در اصفهان، به نجف مهاجرت نمود. 🔸عراقی در این دوره، پای درس حضرات آیات عظام سید محمد فشارکی، میرزا حسین خلیلی، آخوند خراسانی، سید یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی حاضر شد. ایشان از کسانی بود که مورد احترام آخوند خراسانی بود و آخوند به سخنان او اعتنا می‌نمود. 🔹ایشان در حوزه نجف، برای مدّت ۶۰ سال به تدریس دروس خارج در حوزه نجف مشغول بود. سرعت انتقال و بیان روان ایشان باعث می‌شد تا شاگردان، در پای درس استاد، به راحتی و با سرعت به نتیجه برسند. آقا ضیاء همچنین معروف به تواضع و دوری از تکلّفاتی بود که معمولا فقهای هم رتبه او داشتند. 🔸از جمله مهم‌ترین شاگردان ایشان عبارتند از حضرات آیات عظام سید ابوالقاسم خوئی، سید محسن حکیم، سید محمد تقی خوانساری، سید احمد خوانساری، سید عبدالاعلی سبزواری، سید محمود شاهرودی، سید عبدالله شیرازی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محمدرضا گلپایگانی، سید محمد هادی میلانی، محمد تقی بهجت و میرزا هاشم آملی. 🔹در حوزه آثار قلمی، مهم‌ترین اثر ایشان در اصول فقه که به دست ما رسیده است، کتاب «مقالات الاصول» است. بعلاوه تقریرات دروس ایشان به دست شاگردان درسشان ثبت شده است. از مهم‌ترین این تقریرات می‌توان به «نهایة الافکار» به قلم شیخ محمد تقی بروجردی، و «بدائع الافکار» به قلم میرزا هاشم آملی اشاره نمود. 🔸آیت‌الله العظمی آقا ضیاء عراقی در سال ۱۲۷۸ه.ق در سلطان آباد اراک به دنیا آمد و در شب دوشنبه ۲۸ ذی القعده ۱۳۶۱ق در نجف اشرف درگذشت. پیکر ایشان در ضلع غربی صحن حرم امیر المؤمنین علی علیه السلام، در حجره‌ دوم سمت چپ ورودی باب غربی معروف به باب العماره به خاک سپرده شد. --- 🌐 مرکز فقهی امام محمدباقر علیه‌السلام @mfeqhi