#پرونده_علمی_7
#امتدادحکمت‌در‌فلسفه‌مشاء
#امتدادحکمت‌دراندیشه‌فارابی(متوفای 339ق)
📝محمد متقیان
💥سؤال دوم: آیا #فارابی در تعریف، غایت، روش‌شناسی‌حکمت، موضوع امتداد حکمت را لحاظ کرده است؟
▫ تعاریفی که فارابی از حکمت ارائه داده، در مطلب پیشین آمد و نکته‌ای که از آن مطلب به دست آمد این بود که، از نظر فارابی، رابطه میان حکمت و سایر علوم رابطه #ریاستی است با این توضیح که، مبادی برهانی آن علوم در علم الهی تأمین می‌شود. بیشتر از این نیز از آن تعاریف نکته به دست نمی‌آید.
💥سؤال سوم: چه مصادیقی برای امتداد حکمت در متون فلسفی فارابی می‌توان برشمرد؟
1⃣ استاد رضاداوری‌اردکانی از فارابی به عنوان #فیلسوف‌فرهنگ یاد می‌کند. این تعبیر ریشه در فلسفه‌پردازی فارابی دارد. او دو کتاب دارد؛ السیاسة المدنیة، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. در این دو کتاب به بررسی خصوصیات جوامع مختلف می‌پردازد. پیرامون این عمل فلسفی فارابی بسیار می‌توان سخن گفت، اما آنچه که در این مجال قابل طرح است، این سخن است که، او برای تبیین مختصات مدائن فاضله و جاهله، مقدماتی را طرح می‌کند. مقدماتی که اساساً هستی‌شناختی است.
2⃣ فهرست کتاب #السیاسة‌المدنیة چنین است: الباب الأول مراتب الموجودات، الباب الثاني تفاضل الموجودات،الباب الثالث العالم،الباب الثالث العالم، الباب الخامس الاخلاق، الباب السادس المدينة الفاضلة،الباب السابع المدن المضادة للمدينة الفاضلة.
3⃣ در نگاه اول به این فهرست روشن می‌شود که؛ او برای تبیین مدینه فاضله و مدن مضادة ابتدا از هستی‌شناسی آغاز می‌کند. مراتب موجودات را می گوید، رتبه‌بندی میان موجودات را طرح می‌کند، به شرح عالم و نظریه فیض می‌پردازد، اخلاق و نقش عقل فعال و اراده را می‌گوید و سپس وارد در مباحث مدینه فاضله می گردد. آغاز از هستی‌شناسی برای بحث پیرامون سیاست مدنیه چه معنایی می تواند داشته باشد؟ آیا او اجتماعات انسانی را امتداد مراتب موجودات می‌داند؟ به نظر می‌رسد که، چنین نباشد و در بیان او نیز نیامده است که، اجتماعات انسانی در ادامه مراتب موجودات و به عنوان مرتبه‌ای از آن مراتب است. یعنی اساس #شکل‌گیری جوامع را در امتداد مراتب هستی بیان نمی کند بلکه خاستگاه تشکیل جامعه را به ضرورت دستیابی به غایت خلقت انسانی پیوند می‌زند:
«و الإنسان من الأنواع التي لا يمكن أن يتم لها الضروري من أمورها و لا تنال الأفضل من أحوالها إلا باجتماع جماعات منها كثيرة في مسكن واحد»(السیاسة المدنیة، ص 73)
انسان از آن انواعی است که امورات ضروری‌اش را فقط در اجتماع می‌تواند به سرانجام برساند. اینگونه است که جامعه شکل می‌گیرد:
« فلذلك لا يمكن أن يكون الانسان ينال الكمال، الذي لأجله جعلت الفطرة الطبيعية، الا باجتماعات جماعة كثيرة متعاونين» (آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، ص 112)
جامعه براساس نیاز فطری انسان برای دستیابی به کمالات خویش، شکل می‌گیرد، اما اینکه، اساساً جامعه خاستگاهی هستی‌شناختی داشته باشد به این معنا که در ادامه مراتب موجودات قرار بگیرد و مبادی آن در سلسله عالیه موجودات باشد نیست. البته او نکاتی درباره #رئیس‌مدینه دارد که در مطالب بعدی اشاره خواهد شد.
@monir_ol_din
🔹امتداد حکمت در فلسفه فارابی
🔺 شماره اول
♻️ علت شکل‌گیری اجتماع، در بیان فارابی
1⃣ مهمترین فیلسوفی که می‌توان _فی‌الجمله_ ادعای امتداد حکمت را درباره او صادق دانست، فارابی(متوفی ۳۳۹ هق) است. او کتابهای متعددی در عرصه فلسفه و منطق دارد. ابتکارات ویژه‌ای در حوزه مطلق دانش و بالخصوص فلسفه داشته است، اما در میان آنها، آنچه که مورد اشاره است، دو کتاب او در عرصه تحلیل حیات اجتماعی، مبتنی بر اندیشه فلسفی است: ۱.السیاسة المدنیة. ۲. آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها.
2⃣ او در این دو کتاب، ابتدائاً هستی‌شناسی فلسفی خود را بیان می‌کند و سپس در امتداد همان هستی‌شناسی، به تبیین انواع جوامع و ویژگی‌های آنها می‌پردازد. به عنوان نمونه به فهرست 📙کتاب #السیاسة‌المدنیة توجه کنید:
الباب الأول مراتب الموجودات
1 - الله ..... ص : 22
2 - الثواني ..... ص : 22
3 - العقل الفعال ..... ص : 23
4 - النفس ..... ص : 23
5 و 6 - الصورة و المادة: ..... ص : 28
الباب الثاني تفاضل الموجودات
1 - فضيلة الصورة و المادة ..... ص : 33
2 - فضيلة الثواني و العقل الفعال و نقصهما ..... ص : 35
3 - فضيلة الأنفس و نقصها ..... ص : 36
4 - فضيلة الأول و الله ..... ص : 39
الباب الثالث العالم
نظرية الفيض ..... ص : 45
الثواني ..... ص : 50
الأجسام السماوية و الأرضية ..... ص : 52
الموجودات الممكنة و الواجبة و المستحيلة ..... ص : 56
الباب الرابع الاجتماعات المدنية
خصائص الأمة و أسباب اختلاف الأمم ..... ص : 74
الباب الخامس الاخلاق
دور العقل الفعال ..... ص : 77
الإرادة و أنواعها ..... ص : 78
السعادة و الخير و الشر ..... ص : 79
يبلغ الإنسان السعادة إذا وجد بفطرته استعداد لقبول المعقولات من العقل الفعال ..... ص : 81
الباب السادس المدينة الفاضلة
حاجة الإنسان إلى معلم يرشده إلى السعادة ..... ص : 86
الرئيس هو من يقدر على إرشاد غيره و تعليمه ..... ص : 87
الرئيس الأول ..... ص : 88
ملك السنة ..... ص : 90
مصير نفوس أهل المدينة الفاضلة الخلود ..... ص : 91
مصير نفوس أهل المدن الضالة البطلان ..... ص : 93
مراتب أهل المدينة الفاضلة تشبه مراتب الموجودات ..... ص : 94
في العالم و رئيسها يشبه الله ..... ص : 94
ما ينبغي أن يعرفه أهل المدينة ليسعدوا ..... ص : 96
الباب السابع المدن المضادة للمدينة الفاضلة
1 - المدينة الجاهلة ..... ص : 100
2 - المدينة الفاسقة ..... ص : 119
3 - المدينة الضالة ..... ص : 120
4 - النوابت ..... ص : 120
3⃣ او وقتی که می‌خواهد وارد #باب‌رابع و تحلیل اجتماعات مدنیه شود، ابتدائاً در مرحله پیشین، با تحلیل اقسام موجودات ممکنه، به این نکته اشاره می‌کند که، برخی از موجودات، امورات ضروری خود را فقط در اجتماعات تحصیل می‌کنند:
«**و من أنواع الحيوان و النبات ما لا يمكن أن ينال الضروري من أمورها إلا باجتماع جماعة من أشخاصه بعضها مع بعض.»**
و انسان از جمله آن موجوداتی است که، امورات ضروری حیات او فقط در حیات اجتماعی، قابل تحقق است:
«**و الإنسان من الأنواع التي لا يمكن أن يتم لها الضروري من أمورها و لا تنال الأفضل من أحوالها إلا باجتماع جماعات منها كثيرة في مسكن واحد**»
پرواضح است که، او می‌توانست به بیان اقسام موجودات و ویژگی‌های آنها اکتفا نماید و بیان فلسفی خود را در تحلیلی تجزیه نگرانه و انتزاعی از موجودات تمام نماید، لیکن با طرح این نکته که، ضروریات زیستی برخی موجودات، متوقف بر اجتماع آنهاست، مرحله دیگری فراروی فلسفه می‌گشاید که در آن، از حالت اجتماعی موجودات و روابط آنها بحث نماید.
#فلسفه_فارابی
#امتدادحکمت
https://eitaa.com/monir_ol_din/1856