📌 ما و تراث عالمان مسلمان چگونه کتابهای عالمان مسلمان را مطالعه کنیم؟ 🎙استاد حجةالاسلام سید مهدی موسوی قم: در حضور جمعی از طلاب پاکستان پنج‌شنبه، ۵ مهر ۱۴۰۳ #روش_شناسی #مطالعه #علوم_انسانی_اسلامی #شهید_مطهری ❇️ #عقلانیت_انقلاب_اسلامی https://eitaa.com/usul121/1632

📌این، یکی از بهترین کتاب ها در حوزه ی فلسفه ی علوم اجتماعی است که در ترم جاری، بخش هایی از آن را برای طلاب سطح۴ یکی از مدارس تهران، ارائه می کنم. 🔹غیر از محتوای اصلی کتاب که تشریح مفصل اما ساده ای از پارادایم های اصلی علوم اجتماعی (مانند اثبات گرایی، تفسیرگرایی، هرمنوتیک، فمینیستی و ..‌...) دارد، مقدمه ی نسبتا مفصلی آن به قلم مترجمان نیز منبع بسیار خوبی برای درک فضای فلسفه ی علوم اجتماعی است. در مقدمه ی آن مباحثی چون فلسفه ی علم، علیت، استقرا، روش تحقیق، معنا و.... در علوم اجتماعی بحث شده که هر چند در برگیرنده ی همه ی مباحث بنیانی این رشته نیست، اما دورنمایی از این فضا را عرضه می کند. 🔹نکته ی مهم آنست که علوم اسلامی در تمامی این سرفصل ها حرف های جدی دارد و بسیاری از سرفصل های دیگر که شاید در فضای متعارف این رشته در جهان سابقه ای نداشته باشد. ختم کلام آنکه در فضای علوم اسلامی ظرفیت فراوان و کافی برای تولید علوم انسانی اسلامی وجود دارد که تجربیات تاریخی عرضه شده در مقدمه و متن این کتاب یکی از مستندات آن می باشد. #علوم_انسانی_اسلامی @taamollat

📌 آب در کوزه و ما گرد جهان 🔹 امام ره در نوفل لوشاتو در پاسخ به سوال خبرنگاری که پرسید «شما که دانش روابط بین المللی نمی دانید، چطور می خواهید کشور را اداره و با سایر دولت ها ارتباط برقرار کنید؟» فرمودند ما اصلا بدنبال پذیرفتن و عمل بر طبق این نظام موجود نیستیم، بلکه به دنبال نظم جدیدی هستیم. (نقل به مضمون) در حقیقت اشاره به این نکته داشتند که یکی از اساس های فکری انقلاب اسلامی، گذر کردن از منطق قدرت است. یعنی ما جهان را بر اساس ملاک قدرت نمی بینم و آن را به جهان اول و دوم و سوم تقسیم نمی کنیم، بلکه ما جهان و روابط انسانی را بر اساس منطق فطرت می بینم که بر اساس آن همه ی انسانها مفطور به فطرت الهی اند و به دنبال کمال مطلق، در این میان برخی موجود کامل را درست یافته اند و برخی به اشتباه، اما همگی در مسیر حرکت و در تکاپوی رسیدن به او هستند. در نتیجه اختلافات و تنازع ها و جنگ ها هیچ‌کدام در ذات بشر نیست و اینگونه نیست که انسانها گرگ یکدیگر باشند، بلکه این تنازع ها نتیجه ی فراموشی یا انحراف از آن سرشت و فطرت الهی است و هر چه که تاریخ پیش تر برود این ذات و هویت الهی بشر آشکار تر می شود. نمونه اش دفاع جانانه ی مردم دنیا از مظلومین فلسطین و غزه. در نتیجه ما با رد منطق قدرت نه به سمت قدرت می رویم تا غالب شویم و ظلم کنیم و نه در مقابل ظلم قدرتمندان کوتاه می آییم. بلکه در مقابل آن می ایستیم و همه را به عبودیت و بندگی خدا دعوت و برای آن مبارزه می کنیم. (قل تعالوا الی کلمه سواء بیننا و بینکم ان لا نعبد الا الله و لا نشرک به شیئا) 🔹منطق فطرت و هدایت که یکی از بن مایه های اصلی انسان شناسی اسلامی است و در آثار امام ره تفصیل یافته، یکی از مبانی انسان شناختی نظریه ی اجتماعی امام ره نیز می باشد. بحث از منطق فطرت و هدایت، صرفا بحثی اعتقادی و کلامی نیست، ما در واقع با بررسی منطق فطرت امام و امدادهای اجتماعی آن، در حال کنار زدن غبار از #نظریه_اجتماعی_امام ره هستیم. آنهایی که سالها به دنبال امتداد های اجتماعی حکمت متعالیه و فلسفه ی اسلامی می گردند، یکی از امتداد هایش همین جاست. #علوم_انسانی_اسلامی #نظریه_اجتماعی #نظریه_فطرت @taamollat

📌درباره ی کتاب «درامدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش بیست و چهارم) 👈فصل چهارم👈 موضوع علوم انسانی👈 ویژگیهای علوم انسانی👈 ثبات و تکامل در علوم انسانی 📌مقدمه: ۱. ثبات و تغییر در گزاره های علمی از بحث های پرمناقشه ی دهه های اخیر است و در حالیکه بعضی متفکران، ثبات در برخی گزاره های علمی را پذیرفته اند، برخی دیگر مانند جریان های علمی و مارکسیستی از عدم ثبات و جاودانگی گزاره های علمی سخن گفته و حتی دامنه ی آن را تا مفاهیم ارزشی و اخلاقی گسترده اند. نتیجه آنکه گزاره های علمی امروز، در شرایط دیگر الزاما صادق نیست. این باور خصوصا با فروکاست معرفت به معرفت تجربی، رونق گرفت و در دوران تسلط این نگاه، به همه ی علوم با نگاه تردید و عدم ثبات نگریسته شد؛ گویا تنها گزاره ای که ثابت است، همان «تغییر پذیری و تکامل گزاره های علمی است.» و حتی تلاش های کسانی چون پودر در اواخر قرن بیستم، نتوانست آن را از باتلاقی که در حال فرورفتن در آن بود نجات دهد. این مسئله که اساسا در بحران هستی شناسی و عدم تحقیق کافی در لایه های مختلف هستی ریشه دارد، در فضای حکمت اسلامی و در پرتو نگاه جامع و وحیانی به هستی، جواب متقنی یافته است. ۲. از نگاه متفکران مسلمان، علوم انسانی یعنی گزاره های که پیرامون رفتارهای ارادی انسان شکل گرفته دارای وجوه متعددی است. برخی از آنها ناظر به حقیقت و ذات و فطرت انسان است و چون این امور ثابت و لا یتغیرند، گزاره های علمی که این امور را توصیف و تبیین می کنند نیز ثابت و لایتغیرند و در فرهنگ ها و ادوار تاریخی مختلف تغییر بردار نیستند و متکامل هم نمی شوند. نصیرالدین طوسی در آثار خود از این قواعد، به قواعدی که «به تقلب احوال و سِیر متقلب نمی شوند» تعبیر کرده است. اما برخی دیگر که ناشی از اموری غیر از ذات و فطرت هستند(مانند رفتارهای ناشی از وضع و آداب و رسوم و اعتباریات انسانی) هم قابلیت تغییر دارند و هم تکامل و از این رو گزاره هایی که به توصیف و تبیین آنها می پردازند نیز همگام با آنها در حال تغییر و تکامل هستند. #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #ثبات_و_تغییر_در_علوم_انسانی @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش بیست و پنجم) فصل چهارم👈 موضوع علوم انسانی👈 ویژگیهای علوم انسانی👈 هویت علوم انسانی 📌مقدمه: 🔹بخش پایانی فصل چهارم، در چند بخش هویت علوم انسانی در نسبت با سایر شاخه های علمی مورد توجه قرار گرفته، این بخش که مانند سایر بخش ها کاملا بر کلمات و اندیشه های آیت الله خامنه مستند است، نشان از عمق نگاه ایشان به علوم انسانی داشته و نشان می دهد که در نظریه ی علوم انسانی ایشان، لایه هایی عمیق‌تر که متوجه خود مفهوم «علم» و ارتباط آن با جامعه است نیز مورد توجه قرار گرفته است. بدون شک ایجاد علوم انسانی ساختارمند و دارای قدرت راهبری، قبل از هر چیز نیازمند یک جمع بندی منسجم از خود مفهوم علم، ساختار و موضوع آن و همچنین نسبت آن با اجتماع است. به عبارت دیگر قبل از هرچیز باید دانسته شود که رویکردهای علم انسانی تا چه میزان به فهم و ادراک خود انسان وابسته است و تا چه میزان از آن مستقل است. در میان فیلسوفان شاید تعداد زیادی نباشند که خود مفهوم علم بما هو علم و عوارض ذاتی آن را مورد بررسی قرار داده باشند، اما آنچه از کلمات آیت الله خامنه ای برمی آید آنست که علم و عوارض ذاتی آن در اندیشه ی ایشان، بتنهایی مورد تامل و دقت بوده است. 🔹مولف در این بخش، به «هویت مفهومی علوم انسانی»، «هویت نظریه ای علوم انسانی»، «هویت منظومه ای علوم انسانی»،«هویت گفتمانی علوم انسانی» و «هویت کاربردی و راهبردی علوم انسانی» پرداخته است. در یادداشت های سپس، شرح مختصری از هرکدام ازین ویژگی‌ها خواهد آمد، انشاءالله #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #هویت_علوم_انسانی @taamollat

📌📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش بیست و ششم) فصل چهارم👈 موضوع علوم انسانی👈 ویژگیهای علوم انسانی👈 ویژگی های علوم انسانی مطلوب 🔹در کلمات آیت الله خامنه ای، اشارات بسیاری وجود دارد که از طریق آنها می توان به الگوی علم از منظر ایشان و همچنین الگوی علوم انسانی دست یافت. یه عنوان مثال، ایشان بطور خاص علوم انسانی مطلوب را «دارای پیوند عمیق با مفاهیم و واژه ها» می دانند که نشانگر پیوند علوم انسانی مطلوب با فهم عرفی و همچنین ادبیات رایج در آن است. علاوه بر این ایشان معتقدند تک گزاره های علوم انسانی اگرچه ارزشمند، اما گرهی از کار جامعه باز نخواهد کرد، مگر آنکه در قالب «نظریه» ، - یعنی برآیند مجموعه ای از مفاهیم ، تعریفات و گزاره های علمی روشمنذ بهم مرتبط و هماهنگ که جوانی مختلف یک پدیده ی علمی را توصیف و تبیین می کند- عرضه شود. 🔹یکی از نکات برجسته در الگوی علوم انسانی آیت الله خامنه ای «نگاه منظومه ای به مفاهیم علوم انسانی» است، به عبارت دیگر ایشان مفاهیم علوم انسانی را دارای رتبه بندی و آنها را بر یکدیگر موثر می دانند. نتیجه ی این ملاحظه لزوم دقت بیشتر و عمیق‌تر در مفاهیم بنیانی علوم انسانی است. بعنوان مثال در ساحت اجتماعی علوم انسانی، مفاهیمی چون عدالت و آزادی جایگاهی بنیانی دارند که هر تعریفی از آنها پذیرفته شود، بر سایر مفاهیم انسانی چون اخلاق،تربیا و مدیریت اثرگذار خواهد بود. 🔹یکی از نتایج این نگاه منظومه ای به مفاهیم علوم انسانی، توجه به امتداد معانی در مفاهیم علوم انسانی است که نتیجه ی نهایی آن عرضه نظریات متقن ، نظام مند و منتج در علوم انسانی است. 🔹سرفصل های پیش گفته، در صفحات ۲۸۶تا۲۹۴ کتاب مورد بحث مورد مداقه قرار گرفته است. در یادداشت سپس، سه ویژگی دیگر علوم انسانی مطلوب از نگاه آیت الله خامنه معرفی خواهد شد. #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #هویت_علوم_انسانی @taamollat

📌بعدالتحریر۱ 🔹هویت مفهومی علوم انسانی در پیوند با تاریخ و فرهنگ 🔹قبلا در اینجا گذشت که از منظر آیت الله خامنه ای، علوم انسانی دارای هویت تاریخی و فرهنگی است و از اینرو فهم و تحلیل یک فرهنگ از عالم انسانی، الزاما در جوامع دیگر قابل بهره برداری نیست. ویژگی پیش گفته در باب علوم انسانی (هویت مفهومی علوم انسانی) را نیز در همین فضا باید فهم کرد. به عبارت دیگر از منظر ایشان، الفاظ و مفاهیم دارای بار معنایی و در پیوند با مبانی فلسفی متخذ از فرهنگ خود هستند، از اینرو در بکارگیری مفاهیمی که از فرهنگی دیگر می آیند باید حساسیت کافی به خرج داد. «به همین جهت مسئله ی زبان فارسی و نقش آن در علوم انسانی برای آیت الله خامنه ای، بسیار مهم و اساسی است.» (۲۸۸) #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #هویت_علوم_انسانی @taamollat

📌بعدالتحریر۲ 🔹نیم نگاهی به «نظریه ی علمی» از منظر ایشان یکی از آفات جریانهای علمی در طول تاریخ علم، جزیی نگری، انحصارگرایی روشی و تقلیل گرایی بوده است. نگاه منظومه ای به علوم و پیوند دادن آنها به یکدیگر و بکارگیری مجموع دانش ها در کشف مجموعه ی عالم، به قدر طاقت بشری، یکی از ویژگیهای برجسته در اندیشه ی ایشان است. در همین راستا ایشان، علوم انسانی مطلوب را در پیوند با هستی شناسی، انسان شناسی، طبیعت و تاریخ محقق بشر ترسیم می کنند. #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #هویت_علوم_انسانی @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش بیست و هفتم) 🔹گزارش کلی از فصل پنجم (هویت علوم انسانی موجود و بحرانهای آن) بخش اول فصل پنجم کتاب در واقع گزارشی است تاریخی از تولد و تکون علوم انسانی در غرب از ابتدا تا کنون و سپس آسیب شناسی آن در دنیای کنونی و بخش دوم آن به بررسی وضعیت علوم انسانی جدید، پس از ورود آن به ایران اختصاص دارد. بر اهل اطلاع پوشیده نیست که علوم و معارف انسانی، اگرچه نه به شکل جدید آن، از دی باز در فضای جهان اسلام و ایران وجود داشته و خاستگاه تحولات اجتماعی نیز بوده است. اما ورود علوم انسانی مدرن به ایران، بدون ملاحظه ی پیش زمینه ها و پیش فرضهای آن، فضای جدیدی خلق کرد که حتما نیازمند آسیب شناسی و تحلیل است. بخش دوم این فصل علوم انسانی جدید. ر ایران را از همین زاویه بررسی می کند.‌ #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #هویت_علوم_انسانی @taamollat

📌برشی از کتاب 🔹ضرورت بازخوانی علوم انسانی موجود، جهت تحول و تولید علوم انسانی 👈بازخوانی انتقادی علوم انسانی موجود ضرورت قطعی نظریه پردازی در علوم انسانی است، طوریکه بدون آن نظریه ی نظریه پرداز ناقص بوده و نمی تواند راهگشای آینده باشد.(۳۰۹) «به اعتقاد آیت الله خامنه ای اگر شرایط تاریخی و بنیان‌های فکری و فرهنگی جهان غرب و جهان اسلام بدرستی تحلیل شود، مسئله ی [ضرورت] تحول در علم و تولید علوم انسانی اسلامی بخوبی نمایان می شود. (۳۰۹) و «به این جهت پرداختن به تحولات تاریخی در جهان غرب که منجر به پیدایش علوم انسانی جدید شد و [همچنین] شناخت دقیق جامعه ی اسلامی و تحولات آن، یک امر اساسی و ضروری در تحول علوم انسانی است. بنابراین طرح تحول علوم انسانی، نه یک طرح سیاسی، بلکه ضرورتی برآمده از بیداری و خودآگاهی تاریخی جهان اسلام است.» (۳۰۹) #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #هویت_علوم_انسانی @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش بیست و هفتم) 🔹گزارش کلی از فصل پنجم (هویت علوم انسانی موجود و بحرانهای آن) 👈بخش اول فصل پنجم کتاب در واقع گزارشی است تاریخی از تولد و تکون علوم انسانی در غرب از ابتدا تا کنون (شامل زمینه های اجتماعی تولد علوم انسانی، مبانی فکری و گرایشی) و سپس آسیب شناسی آن در دنیای کنونی. بخش دوم این فصل به بررسی وضعیت علوم انسانی جدید در ایران می پردازد. بر اهل اطلاع پوشیده نیست که علوم و معارف انسانی، اگرچه نه به شکل جدید آن، از دیرباز در فضای جهان اسلام و ایران وجود داشته و خاستگاه تحولات اجتماعی نیز بوده است. اما ورود علوم انسانی مدرن به ایران، بدون ملاحظه ی پیش زمینه ها و پیش فرضهای آن، فضای جدیدی خلق کرد که حتما نیازمند آسیب شناسی و تحلیل است. بخش دوم این فصل علوم انسانی جدید در ایران را از همین زاویه بررسی می کند.‌ در ادامه به بررسی و مرور این دو بخش خواهیم پرداخت. #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #آسیب_شناسی_علوم_انسانی_در_غرب @taamollat

📌درباره ی کتاب «درآمدی بر علوم انسانی اسلامی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای» (بخش بیست و هشتم) 🔹گزارش بخش اول از فصل پنجم: (درباره تجدد و نوگرایی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای) 👈 تجدد و تجدد خواهی در ذات و بنیاد انسان است و نمی توان آن را نادیده گرفت. بر این مبنا نگاه کسانی که تجدد و نوخواهی را در تقابل سنت و ثبات در حیات انسانی می بینند با اشکال روبروست. «طرح تقابل سنت و تجدد و جدال قدیم و جدید و جانبداری از یک طرف و طرد طرف دیگر، طرحی نادرست است که از نشناختن حقیقت انسان و مراحل تکامل جامعه و تاریخ ناشی شده است. میان سنت و تجدد.... تقابلی وجود ندارد، بلکه هر دو ریشه در ذات و خصوصیت انسانی دارند.» ۳۱۲ ۲. توجه به این نکته ما را از مواجهه ی سطحی انگارانه با فرهنگ و تمدن غرب، یعنی پذیرش مطلق و یا رد مطلق بازمی‌دارد. «تمدن و فرهنگ غرب به حسب حقیقت و ذات خود یک جوهر بسیط و غیر قابل تجزیه نیست که نتوان بخشهای مختلف آن را بطور مجزا بررسی و ارزیابی کرد. بلکه....مجموعه ای از زیبایی ها و زشتی هاست... . (۳۱۳) ۳. نکته ی مهم در اندیشه ی اجتماعی ایت الله خامنه ای آنست که می می توانیم نگاهی انتقادی به غرب داشته باشیم، «زیرا نه غرب مطهر کامل و صحیح تجدد است و نه هر آنچه در غرب وجود دارد باطل و فاسد است. بلکه فرهنگ غرب مجموعه ای از زشتی ها و زیبایی هاست.» ۳۱۳ ۴. نکته ی مبنایی در اندیشه ی آیت الله خامنه ای در مواجهه با غرب آنست که «حیات انسانی برامده از فطرت و سرشت انسانی هماهنگ با نظام خلقت است و بسیاری از کنش ها دارای بنیان‌های عقلانی هستند و خرد نیز مشترک میان همه ی انسانهاست»۳۱۴ ۵. وجود فطرت و خرد مشترک راه ما را برای ارتباط و توجه به فرهنگ های دیگر باز می کند، اما باید توجه به این نکته داشته باشیم که « اگر حاکمیت طاغوت بر جامعه ای برقرار شود، این عناصر مثبت را نیز به خدمت اهداف طاغوتی و شیطانی در می آورد و یا اگر نتواند آنها را استخدام کند، از صحنه ی فرهنگ عمومی جامعه کنار می زند.»۳۱۴ «به همین جهت جامعه ی اسلامی باید فاصله ی خود را از جوامع دیگر حفظ کند و سپس با دیدی باز، منطقی استوار و با اختیار تمام به مطالعه و شناسایی آگاهانه و عالمانه ی سطوح زیرین و رویین فرهنگ سایر جوامع بپردازد تا بتواند سره را از ناسره تشخیص دهد و آن عناصر مثبت و مفید را جذب و در نظام فکری خود هضم کند.»۳۱۴ ۶. نتیجه آنکه: «تلاش عالمان و فرهیختگان غربی در تولید علوم جدید و اکتشاف حقایق عالم امری قابل توجه است و نمی توان به بهانه ی مخالفت با غرب، به مقابله با دستاوردهای علمی و دانشی آنها پرداخت.»۳۱۵ #علوم_انسانی_اسلامی #ایت_الله_خامنه_ای #تجدد @taamollat