📸 #عکسنوشت 🔰 شؤون و وظائف قاضی القضاة 🔻 در مستوای فروتر از #ولی_امر و قاضی القضاة، قضات و کارگزاران و دست اندرکاران دیگر #دستگاه_قضا هستند که از خرد و کلان هر یک نقشی را در فرآیند قضا ایفا می کنند. آنچه که از شؤون و وظائف برای قاضی القضاة و کارگزاران فرودست دستگاه قضا هست همگی از سوی ولی امر به ایشان واگذار شده است چرا که در این دوران و با گسترش جمعیتی و جغرافیایی کشور اسلامی شدنی نیست که ولی امر به تنهایی امر قضا را عهده داری کند. 🔻 بر ولی امر بایسته و واجب است که نخست شؤون و وظایف خویش را به خوبی بشناسد و این جز به نیروی علم و #اجتهاد به کف نمی آید. گذشته از این ولی امر باید ظروف و شرایط زمانی و مکانی و پیرامونی را به خوبی دریافته و اقتضائات زمانی و مکانی و اقلیمی بلکه جهانی را به خوبی بشناسد. این ظروف و شرایط و ضرورت‌ها که اقتضاءات واقعیت های بیرونی هستند باید در پی ریزی #نظام_قضایی_اسلام پیش چشم قرار گیرند. 💢 بریده ای از درس خارج #فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 اجتهاد بر اساس ادله و راه های غیر متعارف پذیرفته نیست 🔻 #اجتهاد باید از ادله ی متعارفه مانند کتاب و سنت به دست آمده باشد و ادله ی غیر متعارفه مانند کشف و شهود و علوم غریبه اگر دستمایه ی یقین شوند شاید برای خود شخص حجت باشند ولی برای دیگران #حجت نیستند و نمی توان بر اساس آنها حکم قضایی صادر نمود. برای خود فرد حجت معرفت شناختی دارد و یقین او چه بسا چون از باب علم حضوری است از مجتهدی که بر اساس ظن اجتهاد می کند بالاتر باشد ولی برای #مقلد حجت نیست و در باب #قضا نیز قابل بهره بردن نیست. 💢 بریده ای از درس خارج #فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 اگر قاضی منصوب به فتوای خود قضاوت نکند شرط اجتهاد لغو خواهد بود 🔻 قاضی منصوب از آنجا که #مجتهد است باید به رأی خود قضاوت کند نه به رأی و فتوای ولی امر چون اگر جز این باشد اساسأ شرط اجتهاد در قاضی منصوب لغو و بیهوده خواهد بود چرا که حکم کردن بر اساس آرای ولی امر نیازی به #اجتهاد ندارد و یک طلبه ی مسأله دان نیز می تواند بر اساس فتاوای ولی امر قضاوت کند. از بنیان شدنی نیست که مجتهد رای خود را که آن را ما انزل الله دانسته است رها کند و به رأی شخص دیگری و لو #ولی_امر که آن را ما انزل الله نشناخته است حکم کند. مگر آنکه ولی امر در موضوعی حکم کند مثلاً حکم کند که دیه ی اهل کتاب با مرد مسلمان برابر است که در این صورت بر قاضی منصوب که مجتهد است نیز تبعیت از حکم ولی امر واجب است و باید در احکام قضایی خود آن را لحاظ کند. 🔻 آن بخش از ادله که ظهور در این دارند که اجتهاد در قاضی شرط نیست و آشنایی نسبی با #احکام_قضا بسنده است ناظر به قاضی مأذون هستند که گاه به حسب ضرورت و صلاحدید از سوی ولی امر برای قضا به او اذن داده می شود و ابن غیر از قاضی منصوب است که بنا بر ادله به ویژه مقبوله ی عمر بن حنظله اجتهاد تام و جامع در او شرط است. توده ی مردم از آنجا که قضا نیازمند به علم بما انزل الله است شأنیت ورود به امر قضا را ندارند گرچه قضا به تعبیری همان امر به معروف و نهی از منکر در مستوای کلان و حکومی است که مستوای خرد آن #امر_به_معروف_ونهی_ازمنکر لسانی است و بر عهده ی توده مردم است. 💢 بریده ای از درس خارج #فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 شرایط ذاتی و عرضی قضا 🔻 اگر فقیهی بنابر مبنای خود #شرط_اجتهاد را از شرایط ذاتی قضا بداند طبعاً روا نخواهد دانست که ولی امر به عامی مقلد اذن قضا دهد چرا که مانع را در اینجا عنصری ذاتی می داند و مانع ذاتی به هیچ سبب و هیچ مصلحتی مرتفع نمی شود. اینکه برخی از فقها پیرامون اذن معصوم به شخص فاقد شرایط قضا سخن گفته اند نیز گرچه ما را نمی رسد که از شؤون و اختیارات معصوم سخن گفته و در آن چون و چرا کنیم. 🔻 اگر #اجتهاد یا هر شرط دیگری را از عناصر ذاتی قضا بدانیم طبعاً معصوم نیز شخص فاقد آن شرط را بر منصب قضا نمی گمارده است کما اینکه هرگز پیامبر اکرم اسلام (ص) و ائمه اطهار علیهم السلام شخص فاقد عقل را به هیچ سبب یا مصلحتی به منصب قضا نگمارده اند. روشن است که امام معصوم #ولی_مطلق است و شؤون و اختیارات او کناره و کرانه ای ندارد ولی مانع در این حالت ذاتی است و با نبود آن قضایی هم در کار نخواهد بود. 💢 بریده ای از درس خارج #فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 تاثیر منابع احکام در روشمندی اجتهاد 🔻 #اجتهاد فرآیندی است كه به انگيزه ی استنباط و تحصيل #حكم_شرعی يا تحصيل حجت برای حكم شرعی از خاستگاه و مبدأی آغاز و از مسير گذر و به مقصد و منتهايی می رسد. ولی بسته به اينكه از چه منبع و چه نوع دليل يا حجتی براي حل يك مسئله ی فرعی فقهی و دستيابی به #تكليف_عملی و حكم شرعی استفاده كنيم، این فرآيند متفاوت مي‌شود. چراكه گزاره‌هاي فقهي و قضاياي فقهيه از منبع یگانه و واحدي به دست نمي‌آيند، بلکه از منابع و با استفاده از ادله ی گوناگوني فراچنگ مي‌افتند. 🔻 گاه حكم و فرع فقهی دليل كتابی دارد و بايد به كتاب و آيات احكام روی كنيم. رجوع به كتاب و طی و سير مسير دستيابی به حكم و تكليف عملی در يك فرعی، در كتاب سير و مختصاتی دارد و يك منازل و مراحلی را باید سپری کند. اما آنگاه كه بخواهيم قضيه ی فقهيه را با #تمسك_به_سنت به دست آوریم سير خاصي را بايد طي كرد و مراحل و منازل خاص خود را دارد و بسي متفاوت با زماني است كه بخواهيم حكم و يا تكليف عملي را با تمسك به كتاب به دست آوریم. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول (مبحث روش شناسی) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 تقدم تاریخی دوره اجتهاد بر دوره ی تدوین فقه 🔻 نخست روش #اجتهاد تكون پيدا كرده است. البته مراد از تكون آن نیست که به پختگی نهايی رسيده است ولی به هر حال پيش از آنكه علم فقهی چونان يك علم شكل بگیرد روش استنباط در میان مسلمين در همان عهد معصومين(ع) رفته‌رفته مطرح می شده و به كار می رفته است و با كاربست روش اجتهاد كه در آغاز منحصر به حوزه ی شريعت نیز نبوده و در آغاز در حوزه ی عقايد بيش از حوزه ی #شريعت_اجتهاد صورت می پذيرفته و مذاهب اسلامی از اين نقطه با هم انشقاق و انفصال پيدا كرده‌اند. 🔻زایش مذاهب ناشی از كاربست #اجتهاد در حوزه ی #عقايد بوده است و در دوره‌هاي تاريخي بعد انفكاك‌ها و مذاهب فقهي پدید آمده اند. نخست مذاهب عقيدتی و كلامی و سپس مذاهب فقهی ظهور کردند، با كاربست روش اجتهاد در محدوده ی شريعت، علم فقه آرام‌آرام شكل گرفت. در ذيل علم فقه و در حقيقت در رحم علم فقه، جنين #اصول_فقه پديد آمد و رشد نمود و آنگاه زاده شد و از مادر جدا گشت. لهذا با همين ترتيب اين سه مقوله پيدا شدند. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول (مبحث روش شناسی) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 فوائد دنیوی و اخروی دانش اصول ◾️ اگر كسی اصول را فرا گيرد از بلاتكليفی در برابر دستورات الهی رهایی می یابد و اين در دنيا و آخرت برای او فائده دارد. از سوی دیگر #اصول_فقه و اجتهاد در توسعه ی نهضت‌های اجتماعی شيعه بسيار تأثيرگذار و خاستگاه نهضت‌های دينی در میان شيعه بوده‌اند و اگر بنا بود که راه #اخباريون را سپری کنیم اين نهضت‌ها رخ نمي‌ دادند. در زمان خود ما نیز حضرت امام در واقع بر اساس #اجتهاد و توان اجتهادی و مشرب اصولی كه داشت انقلاب كرد، يعنی در اين اجتهاد به ولايت فقيه رسيد كه مي‌تواند آثار دنيوی نیز قلمداد شود. آثار اخروی آن نیز همين تعابيری است كه از تحصيل سعادت ابديه و امثال آن در لسان بزرگان و تعابير ایشان بود و امر روشنی است. ◾️ ثمره ی اصول دو چيز است: یک. فوز به سعادت دينی یعنی اين‌كه كسی به سعادت دينی دست پيدا كند. چون به‌ هر روی هنگامی که اصول را به كار ببريم و احكام الهي را به دست آوریم و به آن ملتزم باشيم، سعادت دينی را به دست آورده ایم، دو. برخاستن از نشیب تقليد و رها شدن از بند آن. چون كسی كه اصول را فرا می گيرد و به كار می برد #مجتهد می شود و از قید #تقليد آزاد می شود. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول (مبحث روش شناسی) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 کار قاضی ماذون به نوعی ارجاع داوری به ولی امر است ◾️ در جستار #قاضی_ماذون پیش از داوری، فتاوای ولی امر درباره ی هر بزه یا کشمکشی صادر شده است و قاضی ماذون تنها از سوی ولی امر اذن یافته است که آن فتاوی را بر موارد و مصادیق مربوطه تطبیق دهد. از قضا این روشی است برای ارجاع دادن همه ی مخاصمات در جامعه به ولی امر که #مجتهد_جامع_الشرایط است. ◾️ برخی بر این باورند که تطبیق فتاوای ولی امر بر مصادیق نیز گونه ای اجتهاد خرد است و این پذیرفته نیست و نمی توان در معنای #اجتهاد دست برده و هر گونه تشخیص موضوع را اجتهاد قلمداد کرد. ◾️ اینکه قاضی مأذون بر اساس آراء ولی امر داوری کند و از این راه قضا و داوری میان مردم را به مجتهد اعلم ارجاع دهد نیز اجتهاد نامیده نمی شود چرا که به حکم عقل #مجتهد_اعلم برای داوری سزاوارتر از عامی مقلد یا مجتهد غیر اعلم است و برای دریافتن این امر نیازی به اجتهاد نیست. 💢 بریده ای از درس #خارج_فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 اجتهاد و مقدمات آن ◾️ #اجتهاد صناعتی است كه ما به یاری آن قواعدی را كه در #كشف_شريعت و فهم تكاليف آدمی كاربرد دارند را به دست می آوريم. اجتهاد تنها در فقه كاربرد ندارد. پیش از آنكه اجتهاد در #فقه كاربرد داشته باشد، در اصول و مقدمات فقه (مبادی فقه) كاربرد دارد. يك فقيه نخست در اصول اجتهاد می كند و سپس براساس مبانی خویش وارد فروع فقهيه می شود. يك فقيه بايد در رجال، درايه و روايه نظر اجتهادی داشته باشد. ◾️ حتی در ادبيات بايد دارای نظر اجتهادی باشد تا بتواند در مرحله‌ی بعد وارد #استنباط_فقهی شود. اين است كه درحقيقت اجتهاد به مثابه ی يك فن، روش و منطق در اختيار فقيه است و #فقيه به وسيله‌ی آن هم اصول و هم فقه را استنباط می كند. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 آسان‌گیری، مذاق شارع مقدس است 📌 روش درک مذاق، استنباطی نیست و با فرآیند #اجتهاد به دست نمی آید. چون در فرآیند اجتهاد و استنباط با قواعد مشخص عقلی و نقلی به حکم شرعی می رسیم ولی برای #کشف_مذاق_شارع لزوماً از آن قواعد استفاده نمی شود بلکه یک امر اصطیادی است یعنی فقیه باید از برتری فهم برخوردار بوده و در دانش فقه سرآمد دوران باشد تا مذاق شارع را فرآچنگ آورد. برای نمونه قواعد تیسیریه حاکی از مذاق شارع اند. مذاق شارع این است که با بندگان خود سختگیری نکند. 📌 هنگامی که ما اشباه و نظائر احکام را #استقراء می کنیم از برآیند آنها به یک کلی دست می یابیم که آن را مذاق شارع می نامیم. هنگامی که خداوند در احکام گوناگون و در ساحات مختلف می فرماید اراده ی من آن است که بر بندگان خویش آسان بگیرم چنین برداشت می کنیم که خداوند متعال سختگیر نیست بلکه آسان گیر است و اگر در جایی بر امتی سخت گرفته است از باب مذاق نبوده است بلکه از باب آن بوده که گاه به ندرت امتی درخور عذاب بوده است وگرنه سخت گیری در خداوند قاعده و #سنت نبوده و نیست. 💢 بریده ای از درس #خارج_اصول(مقاصدالشریعه) آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 پیوند میان مقاصد الشریعه و قاعده ی الغاء خصوصیت 📌 در قاعده‌ی #الغاء_خصوصیت، فقیه با کنار زدن ویژگی‌های احتمالی و غیرمؤثر، به کمک قرائن یا ادله، تنها یک خصوصیت را به عنوان علت حکم شناخته و حکم را به موارد مشابه تعمیم می‌دهد. 📌 برخی از روش‌ها چون #تصریح_شارع به علت حکم یا کشف آن به‌واسطه #اجتهاد، در ظاهر مانند الغاء خصوصیت‌اند، اما در حقیقت از قلمرو آن بیرون‌اند؛ زیرا در آن‌ها فقیه نقشی در نادیده‌گرفتن ویژگی‌ها ندارد، بلکه علت حکم از پیش روشن است. 📌 از این رو الغاء خصوصیت را می‌توان یکی از روش‌های مؤثر در کشف #مقاصد_شریعت دانست، چرا که شناخت علت حکم، همان کشف هدف شارع از آن حکم است. 💢 بریده ای از درس #مقاصد_شریعت آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir

📸 #عکسنوشت 🔰 شرط اجتهاد در قضاوت 📌 هماره این پرسش در میان علما مطرح بوده است که آیا #اجتهاد برای قضاوت شرط لازم است یا می‌توان کسی را که #مقلد است را نیز به‌ منصب قضا گمارد. اگر اجتهاد را از شرایط ذاتی قضا بدانیم، گماردن مقلد بر ائن منصب پذیرفته نیست؛ اما اگر آن را شرطی عرضی بدانیم، راه برای چنین نصبی گشوده می‌شود. 💢 بریده ای از درس خارج #فقه_القضاء آیت الله علی اکبر رشاد 🆔 @Rashad_ir