📌 میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی و جنبش اجتماعی مشروطه 🔷 حرکت مشروطه در ایران واکنش‌های متنوعی از سوی اقشار مختلف مردم داشت؛ ابتدا مطالبات حول تأسیس عدالت‌خانه بود و سپس خواستار مشروطه شدند. علما نقش فعالی در این جریان ایفا کردند و آثار و سخنانی از خود به جا گذاشتند. با این حال برخی از این علما، مانند #آیت‌الله_میرزا_صادق_مجتهد_تبریزی و رساله‌های انتقادی او نسبت به مشروطه، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. یکی از مهم‌ترین جدال‌های فکری #مشروطه، اختلاف میان مشروطه‌طلبان و مشروعه‌خواهان بود که بلافاصله پس از پیروزی مشروطه شکل گرفت. مشروعه‌خواهان معتقد بودند مشروطه با اسلام و شریعت ناسازگار است و بر لزوم رعایت احکام دینی در قوانین تأکید داشتند. نمایندگان این گروه عمدتاً رهبران دینی و مراجع تقلید بودند. 🔶 میرزا صادق تبریزی علاوه بر مخالفت با مشروطه، در برابر استبداد #قاجار و #پهلوی نیز مقاومت کرد و به این دلیل به قم تبعید شد. #امام_خمینی او را مرجع تأثیرگذار تبریز در عصر پهلوی دانسته و مبارزات او در مقابله با سیاست‌های ضد اسلامی #رضاشاه را یادآور شده است. در #نهضت_مشروطه، روحانیان نقش اصلی را در شکل‌گیری و هدایت نهضت داشتند؛ مردم با همراهی گسترده خود زمینه موفقیت آن را فراهم آوردند؛ روشنفکران غرب‌گرا مشروطه را به سمت غرب‌گرایی سوق دادند و دربار عمدتا برای حفظ منافع خود با مشروطه مخالف بود. در تبریز تمامی این عناصر نقشی ویژه و چشمگیر داشتند. 🔷 علما به دو گروه مشروطه‌خواه و مشروعه‌خواه تقسیم شدند. گروه دوم معتقد بود در جامعه اسلامی نیازی به قوانین جدید نیست و باید شریعت ملاک باشد. برخی حتی اصل مشروطیت را رد کردند و برخی دیگر آن را تنها تحت شرایط خاصی که پاسدار شریعت باشد، پذیرفتند. میرزا صادق ابتدا با مشروطه‌خواهان همکاری داشت اما پس از مدتی به صف مشروعه‌خواهان پیوست؛ حتی با ارسال تلگراف‌هایی به شاهان وقت، خواستار لغو مشروطیت شد و مشارکت فعالی در مهاجرت علما (مهاجرت کبری) داشت. 🔶 اعتراضات و مهاجرت‌های متوالی علما ناشی از عدم تحقق وعده‌های اصلاحاتی و مقاومت درباریان بود. میرزا صادق نیز با حمایت از علمای مهاجر و ارسال تلگراف، مخالفت خود با ظلم و بی‌عدالتی را اعلام نمود. برخی نوگرایان مذهبی که در آغاز خواهان اصلاحات اسلامی بودند، بعدتر به دلیل ناسازگاری مشروطه با اسلام، آن را نوعی الحاد دانسته و به حمایت از محمدعلی شاه و اتحاد با دربار روی آوردند. میرزا صادق یکی از چهره‌های شاخص این جریان بود. 🔷 بسیاری از مخالفان مشروطه آن را معادل نظام‌های سیاسی اروپایی می‌دانستند و به دلیل تفاوت‌های بنیادین، آن را برای ایران نامناسب تلقی می‌کردند. میرزا صادق نیز با رشد تضاد میان مشروطه و اسلام، آثار انتقادی متعددی در این زمینه نوشت و از مخالفان سرسخت این رویکرد بود. تلاش‌های متفکران مخالف مشروطه، مانند دو رساله انتقادی میرزا صادق، به گسترش بحث‌های ایدئولوژیک و نگارش آثاری در رد و نقد مشروطه انجامید. او نیز پس از پی بردن به ناسازگاری قطعی مشروطه با شریعت، بر ضرورت مرزبندی آن با حکومت اسلامی تأکید کرد و مشروطه مشروعه را نیز ناکام دانست. 🖇 متن کامل را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخ‌‎پژوهی و دانش‌نامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید #فصلنامه_۱۵_خرداد #دکتر_معصومه_قره‌داغی #غلامرضا_دوست‌زاده #امام_خمینی #آیت‌الله_میرزا_صادق_مجتهد_تبریزی #میرزا_صادق_آقا_مجتهد_تبریزی #مشروعه‌خواهان #مشروطه‌طلبان #جنبش_اجتماعی #مشروطه #قاجار #پهلوی #رضاشاه #نهضت_مشروطه 🆔 @Bonyadtarikh