🔰 بر کرانه آیه‌ها
5⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/5)
💢 اُولـٰٓئِكَ:
در مورد این کلمه که در آیه 5 سوره مبارکه بقره دو مرتبه تکرار شده، دو نکته در حوزه #رسم مطرح است:
1⃣ حرف «واو» بعد از الف: این حرف در #کتابت می‌بایست حتما نوشته شود ولی در #قرائت ، ناخواناست.
❓ اما چرا باید حرفی را که نمی‌خوانیم بنویسیم؟!
✓ می‌دانیم که قرآن کریم در ابتدای شکل‌گیری و کتابت، بدون #نقطه و #علامت ، نگارش می‌شده و تشخیص قرائت صحیح کلمات، بیشتر به‌واسطهٔ #حفظ آیات میسّر بوده است.
در این میان، کاتبان وحی نیز تا حد امکان، تلاش می‌کردند تا #نگارش_خاص کلمات به صحیح‌خوانی قرآن کمک کند.
✓ در کلمهٔ «اُولـٰٓئِكَ» حرف واو، زائد است و خوانده نمی‌شود و #تنها_دلیل وجود آن، ایجاد تفاوت با کلمهٔ «اِلَيكَ» است که با توجه به مطالب بالا، اگر آن را بدون نقطه در نظر بگیریم (الىك) بسیار شبیه «اولىك» می‌شود و تنها #وجه_تفاوت بین این دو کلمه، حرف «واو» بین الف و لام است.
2⃣ حرف الف بعد از لام: در این خصوص اتفاق نظر میان همهٔ علمای رسم‌المصحف و کاتبان متقدم و متأخر قرآن بر این است که این کلمه در تمام متون عربی، چه قرآن و چه غیر قرآن به این شکل نگارش می‌شود و صدای #الف_مدی در آن، با #الف_کوچک نشان داده می‌شود، که به ضبط‌المصحف مربوط است.
✓ در زمینهٔ قرائت این کلمه و کلمات مشابه آن مانند «اُولاء»، «اُولوا»، «اُولي» و ... می‌بایست به #ناخوانا بودن حرف واو، دقت ویژه داشت که دخالتی در کلمه نداشته و #صدای_کوتاه ضمه در الف، تبدیل به #صدای_کشیده واو مدی نشود.
✓ ضبط واو:
در ضبط مصری، روی واو، علامتی شبیه صفر به نشانه ناخوانا بودن حرف گذاشته شده است.
در ضبط هندی، ترکی، ایرانی و کم‌علامت، هیچ علامتی روی واو وجود ندارد.
✓ ضبط «الف کوچک»:
#الف_کوچک با علامت مد در ضبط مصری، هندی، ایرانی و ضبط کم‌علامت، در #سمت_چپ لام، و قبل از دندانهٔ پایهٔ همزه گذاشته شده است.
در ضبط ترکی، برخی کاتبان این الف کوچک را در #سمت_راست حرف لام و علامت مد را بالای حرف لام نوشته‌اند و برخی ابتدا علامت مد را روی حرف لام و سپس الف کوچک را در بالای علامت مد نوشته‌اند همچنانکه در تصویر مشاهده می‌شود.
✓ ضبط «همزه روی دندانه»:
علامتگذاری این حرف در ضبط مصری و هندی به این صورت است که همزه و حرکت کسره، هر دو در زیر دندانه نوشته شده است.
در ضبط ایرانی، برخی کاتبان، علامت همزه را روی دندانه و حرکت کسره را در زیر همزه (بین دندانه و علامت همزه) نوشته‌اند؛ برخی دیگر نیز علامت همزه را روی دندانه و کسره را زیر دندانه نوشته‌اند.
در ضبط ترکی و کم‌علامت، همزه روی دندانه و حرکت کسره زیر دندانه نوشته شده است (مطابق تصویر).
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5️⃣ #معرفی_نسخه (تصویر مربوط به مطالب آیه ششم سوره مبارکه بقره)
❇️🔆 نسخه‌ای کهن در کتابخانه آستان قدس رضوی 🔆❇️
قرآن شماره 26 کتابخانه #آستان_قدس_رضوی یکی از مهمترین مصاحف کهنی است که در این کتابخانه نگهداری می‌شود. این نسخه از چند جهت اهمیت دارد:
🔘 1- تاریخ کتابت:
بر اساس شواهد متنی، کتابت این مصحف شریف به اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری بازمی‌گردد، امری که با انجام آزمایش کربن 14، روی این نسخه نیز تأیید و بازه کتابت آن به حدود سال‌های 80 تا 120 هجری محدود شد.
🔘 2- رسم کلمات:
رسم به‌کاررفته در نگارش کلمات نیز منطبق با قرآن‌های قرن اول هجری بوده و در برخی مواضع، #رسم آن مانند مصاحف حجازی است (درباره ویژگی‌های مصاحف حجازی، اینجا ضربه بزنید).
🔘 3- نظام نقطه‌گذاری:
❇️ در این مصحف با چند نوع نظام نقطه‌گذاری مواجه هستیم:
← الف. نقط مستطیل: از این نقاط که هنگام کتابت وضع شده‌اند بیشتر برای جدا کردن آیات از همدیگر استفاده شده است. این شیوه در قرآن‌های حجازی و کوفی قدیم، کاملا مرسوم بوده است.
← ب. نقط مُدَوَّر (مشکی): از این نقاط به منظور نقطه‌گذاری بر روی حروف متشابه بهره گرفته شده که به آن نَقط‌ُالاِعجام گویند. با توجه به رنگ مرکب و شکل نقطه، این نقطه‌گذاری به احتمال زیاد در قرون بعدی انجام شده است.
← ج. نقط مدور (قرمز و سبز): از این نقاط برای نشان حرکات حروف و کلمات استفاده شده که همان‌گونه که قبلا هم اشاره شد، به آن، شیوه ضبط ابوالاَسوَد گفته می‌شود. در مواضعی که کلمات، دارای قرائت دیگری نیز هستند با رنگ سبز به آن اشاره شده است.
🔘 4- نظام شمارش آیات: چنانکه اشاره شد در این نسخه، پایان آیات با وضع چند نقطه، متمایز شده و برای پایان هر 5 آیه، حرف «ه» -که در حساب ابجد، معادل 5 است- قرار دارد. این کار را #تخمیس می‌گویند.
همچنین در پایان هر 10 آیه، یک مربع طلایی‌رنگ که داخل آن، حرف ابجد نوشته است قرار داده شده که به این عمل #تعشیر می‌گویند.
سوره‌ها با یک نوار طلایی‌رنگ که داخل آن #تذهیب و تزیین شده، از یکدیگر جدا شده‌اند و در بالای نوار، نام سوره به همراه تعداد آیات آن با مرکب قرمز نوشته شده است.
✴️ این مصحف در ۳۱۰ برگ و بر روی پوست، کتابت شده است.
💢 شایان ذکر است که مرکز طبع و نشر قرآن کریم در راستای پژوهش بر روی مصاحف کهن، تحقیق این نسخه ارزشمند را انجام داده و ان‌شاءالله به‌زودی در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان به علوم قرآنی قرار خواهد گرفت.
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
1️⃣ #جزء2_معرفی_نسخه (تصویر مربوط به مطالب آیه 183سوره مبارکه بقره)
💢 شماره نسخه: 26go
✓ محل نگهداری: کتابخانه آستان قدس رضوی
✓ نوع خط: #کوفی B بر اساس دسته‌بندی فرانسوا دروش
✓ تعداد برگ‌ها: 310 برگ
✓ جنس برگ‌ها: پوست
✓ تعداد سطور در هر صفحه: 15 سطر
✓ نشان پایان آیات: وضع چند نقطه مستطیل‌شکل در کنار هم
✓ علامت تخمیس: استفاده از حرف «ه» که در حساب ابجد، معادل 5 است.
✓ علامت تعشیر: رسم یک مربع طلایی‌رنگ که داخل آن تعداد آیات بر اساس حروف ابجد نوشته شده است.
✓ نام سوره و تعداد آیات: سوره‌ها با یک نوار طلایی‌رنگ که داخل آن #تذهیب و تزیین شده، از یکدیگر جدا شده‌اند و در بالای نوار، نام سوره به همراه تعداد آیات آن با مرکّب قرمز نوشته شده است.
قرآن شماره 26 کتابخانه #آستان_قدس_رضوی یکی از مهمترین مصاحف کهنی است که در این کتابخانه نگهداری می‌شود. این نسخه از چند جهت اهمیت دارد:
🔘 1- تاریخ کتابت:
بر اساس شواهد متنی، کتابت این مصحف شریف به اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری بازمی‌گردد، امری که با انجام آزمایش کربن 14، روی این نسخه نیز تأیید و بازه کتابت آن به حدود سال‌های 80 تا 120 هجری محدود شد.
🔘 2- رسم کلمات:
رسم به‌کاررفته در نگارش کلمات نیز منطبق با قرآن‌های قرن اول هجری بوده و در برخی مواضع، #رسم آن مانند مصاحف حجازی است (درباره ویژگی‌های مصاحف حجازی، اینجا ضربه بزنید).
🔘 3- نظام نقطه‌گذاری:
❇️ در این مصحف با چند نوع نظام نقطه‌گذاری مواجه هستیم:
← الف. نقط مستطیل: از این نقاط که هنگام کتابت وضع شده‌اند، بیشتر برای جدا کردن آیات از همدیگر استفاده شده است. این شیوه در قرآن‌های حجازی و کوفی قدیم، کاملاً مرسوم بوده است.
← ب. نقط مُدَوَّر (مشکی): از این نقاط به‌منظور نقطه‌گذاری بر روی حروف متشابه بهره گرفته شده که به آن نَقط‌ُالاِعجام گویند. با توجه به رنگ مرکّب و شکل نقطه، این نقطه‌گذاری به احتمال زیاد در قرون بعدی انجام شده است.
← ج. نقط مدوّر (قرمز و سبز): از این نقاط برای نشان حرکات حروف و کلمات استفاده شده که همان‌گونه که قبلاً هم اشاره شد، به آن، شیوه ضبط #ابوالاَسوَد گفته می‌شود. در مواضعی که کلمات، دارای قرائت دیگری نیز هستند با رنگ سبز به آن اشاره شده است.
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5️⃣ #جزء3_نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/267)
💢 «یٰٓاَیُّها»:
واژه «یٰٓاَیُّها» مرکب از دو حرف «یا» (حرف ندا) و «اَیُّها»، به اجماع تمامی علمای علم #رسم_المصحف به #حذف_الف در «یا»ی ندا نگارش شده، غیر از مصاحف ترکی و ایرانی قدیم که خلاف اجماع عمل کرده و حرف ندا را به #اثبات_الف نوشته‌اند (یا اَیُّها)؛ اما در سایر مصاحف اختلافی به چشم نمی‌خورد.
💢 «طَیِّبٰت»:
واژه «طَیِّبٰت» در علم #رسم_المصحف بنا به قاعده #حذف_الف در واژگان جمع مؤنث سالم در مصاحفی که ملتزم به رعایت قواعد رسم هستند، به #حذف_الف نوشته می‌شود:
✅ #حذف_الف: مصحف امیری، مصحف مدینه، مصحف الجزایر، مصحف لیبی و مصحف #کم_علامت مرکز طبع و نشر قرآن کریم
✅ #اثبات_الف: مصحف ترکیه، مصاحف ایرانی قدیم
✍️ #اثبات_الف پس از «باء» در مصاحف ترکی و ایرانی قدیم، خلاف قواعد #رسم المصحف است.
💢 «بِـٔاخِذیهِ»:
مصاحف مختلف در نمایش «همزه» واژه «بِـٔاخِذیهِ» در حوزه ضبط، به دو صورت عمل کرده‌اند:
✅ درج «همزه» در ادامه حرف «باء»: مصحف امیری، مصحف لیبی، مصحف مدینه، مصحف الجزایر، مصحف #کم_علامت_مرکز طبع و نشر
✅ درج الف_مقصوره بر فراز «الف»: مصحف هندی، مصحف ترکیه، مصاحف ایرانی قدیم
▶️ اختلاف قرائت:
🧷 ولَا تَّیَمَّموا: بزّی همراه با مد مشبع در حالت وصل
🧷 ولا تَیَمَّموا: بقیه
✴️ برای آشنایی بیشتر با انواع رسم و ضبط عبارات در مصاحف مختلف کشورهای اسلامی، می‌توانید به #دانشنامه قرائت و کتابت قرآن کریم مرکز طبع و نشر قرآن به نشانی زیر مراجعه کنید:
http://pediaquran.ir
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹