-
✳️ نگاهی به ادبیات داستانی دفاع مقدس
📌 متن پیاده شده سخنرانی #ابوالقاسم_وردیانی
با موضوع #ادبیات_داستانی_دفاع_مقدس - واحد الکترونیکی #دانشگاه_آزاد اسلامی تهران - شنبه 5 خرداد 1403
1️⃣ قسمت اول
....بحث ما نیاز به مقدماتی داره که خدمتتون عرض می کنم
استادی داشتیم که می فرمود قبل از هرسخن یا مباحثه ای
اول تعاریف خودتون رو بر هم منطبق کنین
اینجا ما به توصیه خوب ایشون عمل می کنیم
و اول میایم و خود #جنگ رو تعریف می کنیم و بعد می رسیم به #دفاع_مقدس
چون خواه ناخواه #ادبیات_دفاع_مقدس یکی از ژانرهای ادبیات_جنگه
و باید از ریشه شروع کنیم تا برسیم به سرشاخه
#جنگ چیه؟
جنگ مثه بقیه پدیده های #اجتماعی و #تاریخی همیشه مورد توجه #جامعه_شناسان و پژوهشگرانِ حوزه #مردم_شناسی بوده
و هر کسی با توجه به درک و برداشت خودش
جنگ رو تعریف کرده و خیلیها هم به تجزیه و تحلیل اون پرداختن
بعضیا جنگ رو اینجوری تعربف می کنن
جنگ ستیزه خشن و منظمیه که بین دو #اجتماع مستقل درمیگیره
یه عده هم می گن
جنگ مبارزه مسلحانه و خونین بین گروههای سازمانیافته اس
نظریهپردازان حوزه مردمشناسی هم جنگ رو اینجوری تعریف می کنن
اونا میگن که جنگ ابزاریه برای حفظ #استقلال اجتماعات، علیه #دشمن به منظور اظهار #قدرت_سیاسی یا برتری و #سلطه بر دیگران
به نظر من تعریف مردم شناسان جامع تر و کاملتره
تعریف بقیه هم از جنگ با کم و زیاد یه چیزی شبیه ایناس
اون چیزی که توی همه این تعاریف مشترکه
اینه که اولا جنگ همیشه دو طرف داره و در ثانی خشن و منظمه
و چون همیشه حداقل یه طرف برای حفظ استقلال می جنگه
ناگزیر اتفاق میفته و نمی شه ازش فرار کرد
تا اینجا سوالی نیس؟
حالا که به یه تعریف واحد از جنگ رسیدیم و سر اون توافق کردیم
می ریم سراغ تعریف #ادبیات_جنگ
من دوتا تعریف رو میارم که تقریبا جامع و کامله
در کتاب #دانشنامه_ادب_فارسی اثر مرحوم #حسن_انوشه
ادبیات جنگ اینجوری تعریف شده
«ادبیات جنگ به نوشتههایی گفته میشه
که به نوعی به مسئله جنگ و مقولههای مرتبط با اون میپردازه
#مسعود_کوثری هم توی کتاب #تأملاتی_در_جامعه_شناسی_ادبیات
همین تعریف انوشه رو گرفته و اون مقوله های مرتبط با جنگ رو گسترش داده
و ادبیات جنگ رو اینجوری تعریف می کنه:
«ادبیات جنگ هم شامل اون دسته از آثاری میشه
که به توصیف جنگ، #رزمندگان، وقایع و صحنههای جنگ،
ادوات و ابزار جنگ، نقشهها و فنون جنگ و... میپردازه
و هم اون دسته که غیرمستقیم مسائل مربوط به جنگ مثل #مهاجرت،
#بمباران شهرها، خانواده رزمندگان، ترغیب افراد به پیوستن به جبههها،
مسائل پشت #جبهه را توصیف میکنند.
کوثری معتقده که ادبیات جنگ
نهتنها شامل آثار ادبی تولیدشده در صحنههای جنگ و زمان جنگه
بلکه آثار تولید شده در خارج صحنههای نبرد و پس از جنگ را نیز دربرمیگیره
توی جمع بندی این تعاریف من به این نتیجه می رسم که
ادبیات جنگ مسائل رو به سه صورت توصیف می کنه
گاهی مستقیم یعنی درگیریهای صحنه نبرد
گاهی غیر مستقیم یعنی مسائل پشت جبهه و اتفاقهایی که برای مردم خارج صحنه نبرد می افته
و گاهی هر دوی اینها رو در بر می گیره
و یعنی هم به توصیف صحنه #نبرد و هم به مسائل خارج از صحنه نبرد می پردازه
خب تا اینجا فکر کنم مقدمات بحث فراهم شد ...
♾ ادامه دارد...
📌 قسمت دوم نگاهی به ادبیات داستانی دفاع مقدس 👇
https://eitaa.com/Vardiani_Writing/84
🖋داستان دفاع مقدس، نقد، نکته، معرفی، مصاحبه
-
✏️#کوتاه_نوشت
🖋تاثیر #سیاه_نویسی بر ذهن #مخاطب_خارجی
از #دهه_شصت تا به امروز با نمونه های مختلفی در #ادبیات_داستانی_دفاع_مقدس رو به رو هستیم. #ساختار_حماسی در دهه شصت ساختار غالب در ادبیات داستانی دفاع مقدس بود اما به مرور از دهه هفتاد #سیاه_نمایی هایی به ادبیات دفاع مقدس وارد شد.
در این دوران بعضی جریان حماسی دفاع مقدس را به نقد کشیدند و نویسنده ها را به بیان نکردن حقایق متهم کردند و گفتند که در این جریان واقعیتها سانسور شده است.
در همین دوران اصل #دشمنی زیر سوال رفت و #دشمن متجاوز در تراز با ما قرار گرفت. بعضی نویسندگان صراحتا عنوان کردند که در #جنگ_تحمیلی، هر دو طرف یعنی #ایران و #عراق به یک اندازه مقصر هستند.
#ادبیات_ضد_جنگ در #غرب به گونه ای دیگر است و با توجه به نوع نگاه و اعتقادات آنها شکل گرفته اما در ایران بعضی داستانها به گونه ای نوشته شده دفاع مقدس را زشت و کریه و سیاه جلوه می دهد. این کتابها نمی توانند ضد جنگ باشند چون ما در حقیقت برای #دفاع از خودمان جنگیدیم و #متجاوز نبوده ایم. در اصل این کتابها #ضد_ارزشهای_دفاع_مقدس هستند نه ضد جنگ که گونه ای تعریف شده در ادبیات جهانی است.
هر چه داستان نویسان ما در این حوزه می نویسند از دیدگاه #مخاطب خارجی، به منزله نگاه ما به مقوله دفاع مقدس است.
متاسفانه بعضی از نویسندگان بدون توجه به ماهیت دفاع مقدس می نویسند و تمام ارزشها را زیر پا می گذارند. اینها تمام فضای جنگ و #جبهه را بنا به درک محدود خودشان سیاه و زشت نشان می دهند.
مخاطب خارجی می خواهد بداند که ما به هشت سال دفاع مقدس چه نگاهی داشتیم و ترجمه آثاری که دفاع مقدس را زشت و خالی از #ارزشهای_اسلامی_و_انقلابی نشان می دهد، باعث می شود که تصویری نادرست در ذهن مخاطبان خارج از مرزها شکل بگیرد و نگاه آنها را به #محصولات_فرهنگی_ارزشی تحت تاثیر قرار دهد.
#ابوالقاسم_وردیانی
🖋داستان دفاع مقدس، نقد، نکته، معرفی، مصاحبه
.
.
✏️#کوتاه_نوشت
✳️تبلیغ، حماسه، تعقل و نویسندگان ضد ارزشهای دفاع مقدس
اولین آثار #ادبیات_داستانی_دفاع_مقدس بر می گرده به اول دهه 60 وقتی به داستانهای دفاع مقدس در دهه 60 نگاه می کنیم متوجه می شویم که تقریبا همه ساختاری #حماسی و #ارزشی دارن و تبلیغی هم هستن
بالاخره نیاز بود که #جبهه ها از نیرو خالی نمونه و این صبغه تبلیغی، ضروری #محصولات_فرهنگی زمان جنگ توی هر کشوریه و به ما اختصاص نداره
کم کم در دهه 70 و اوایل دهه هشتاد بعضی از نویسنده ها خواسته یا ناخواسته شروع به نوشتن داستانهایی کردند که به نوعی فاصله گرفتن از ارزشها و #سیاه_نمایی-دفاع_مقدس بود.
یعنی می خواستن از بار حماسی و ارزشی و تبلیغی کم کنن و تعقلی وارد بشن که متاسفانه موفق نشدن
چون توی دهه هفتاد نگاه #نویسنده شخصی بود نه نگاه جامع معرفتی وتعقلی
بیشتر نویسنده ها دنبال شناخت درستی از دفاع مقدس و ارزشهای اون نبودن یا اصلا قادر به درک این مقوله نبودن البته خوشبینانه دارم نگاه می کنم و قصد و غرض و خرابکاری بعضی رو به حساب نیاوردم
جالب اینه که حتی بعضیها به نقد #جریان_حماسی دوران دفاع مقدس پرداختند و معتقد بودند که در دهه 60 واقعیتها #سانسور شده و همه حقایق هم بیان نشده .
در اول این جریان که از دهه 70 شروع شد اصل دشمنی زیر سوال رفت
بعنی دوست و #دشمن در تراز هم قرار گرفتن
نویسنده ها در نوشته هایشان به سرباز دشمن حق می دادند که از خودش دفاع کنه اون هم زن و بچه یا پدر و مادر داشت و حق داشت زندگی کنه
اما توی داستانها هیچوقت به این سوال پاسخ داده نشد که کی جنگ رو شروع کرد؟
کی اولین گلوله رو شلیک کرد؟
و از همه مهمتر اون سربازی که حق داشت زندگی کنه توی خاک ما چیکار می کرد؟
برای آبادانی و دوستی اومده بود یا برای تجاوز و کشتار؟
از نگاه این نویسنده ها حتی ما #متجاوز بودیم.
برای مثال اسم رمان #پرسه_در_خاک_غریبه از #احمد_دهقان داره فریاد می زنه که این ما بودیم که رفتیم اون ور مرزو توی خاک کشور همسایه داریم پرسه می زنیم و در نتیجه ما متجاوزیم
با این نگاه #ادبیات_داستانی_سیاه_دفاع_مقدس، #ادبیات_ضد_جنگ نیست و ادبیات داستانی ضد #ارزشهای_انقلاب و دفاع مقدسه
این نویسنده ها و خواسته یا ناخواسته دارن آب به آسیاب دشمن می ریزن و با این کار به هجمه فرهنگی و هیبریدی دشمن کمک می کنن.
#ابوالقاسم_وردیانی
همراه شما هستم در👇
کانال داستان دفاع مقدس، نقد، نکته، معرفی، مصاحبه
✉️ارتباط در ایتا👇
@ghasem_vardiani
✉️کنشها و پیامهای سیاسی، اجتماعی در ویراستی 👇
https://virasty.com/Vardiani
.