🔰 بر کرانه آیه‌ها
5⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/9)
💢 «یُخـٰدِعونَ»:
بر اساس نظر همه علمای رسم‌المصحف و کاتبان مدینه، کوفه، بصره و شام، کتابت این کلمه با حذف الف بعد از حرف خاء، صحیح بوده و بر آن، اتفاق نظر دارند. بنا بر آنچه در کتاب «نثر المرجان في رسم نظم القرآن» که یکی از کتب مرجع در زمینۀ رسم‌المصحف است نوشته شده، دلیل دیگر #حذف_الف در این کلمه و برخی کلمات مشابه در قرآن، #کوتاه و #سبُک کردن آنهاست.
✓ در شیوۀ علامتگذاری #مصری -همانطور که در آیات گذشته نیز توضیح داده شد- در کنار الف کوچک روی حرف خاء، حرکت #فتحه نیز نوشته شده است، همچنین بر روی حرف «ع»، حرکت #ضمه آمده است (یُخَـٰدِعُون).
✓ در شیوۀ علامتگذاری #هندی ، روی حرف خاء، فقط یک الف کوچک نوشته شده اما در حروف پایانی کلمه، هم روی حرف «ع»، حرکت #ضمه و هم روی حرف واو مدی، علامت #سکون گذاشته شده است (یُخـٰدِعُوْن).
✓ در ضبط #ترکی که رسم‌المصحف را رعایت نکرده و خاء را با الف آورده است، مانند ضبط مصری قبل از الف، روی حرف خاء، حرکت #فتحه گذاشته شده، همچنین بر روی حرف «ع»، حرکت #ضمه آمده است (یُخَادِعُون).
✓ در ضبط #کم_علامت اما -همانطور که قبلا نیز گفته شد- از حرکت و علامت غیرضروری پرهیز شده است، بنا بر این در علامتگذاری این کلمه -بر مبنای آنچه در نگارش فارسی آموزش داده می‌شود- بر روی حرف خاء فقط یک #الف_کوچک (بدون حرکت همراه) قرار داده شده و بر روی حرف «ع» و «واو»، علامتی نوشته نشده است (یُخٰدِعون).
💢 «ءامَنوا»:
روز گذشته در توضیح کلمهٔ «ءَاَنذَرتَهُم» (بقره/6)، در خصوص #همزه بودن هر دو حرف ابتدای آن، مطالبی ارائه شد. اکنون در کلمۀ «ءامَنوا» هرچند از لحاظ شکل کلمه و نگارشی، ابتدای هر دو کلمه شبیه به هم هستند اما شرایط متفاوت است.
✓ #تفاوت دو حرف ابتدای این دو کلمه در آن است که در «ءامنوا» ابتدا #همزه آمده و سپس حرف #الف_مدی ، صدای کشیدۀ حرف همزه شده است، در حالی که در کلمۀ «ءَاَنذَرتَهُم» دو حرف #همزه با حرکت #فتحه آمده است که هیچ‌کدام از آنها مدّی نیستند.
❓ شاید در اینجا این سؤال مطرح شود که «چرا در "ءانذرتهم" همزۀ دوم (ا) شبیه به همزۀ اول (ء) نوشته نشده و شبیه به الف است؟»
✅ پاسخ این است که علمای رسم‌المصحف در مواضع استفهام (جملۀ سؤالی که در عربی با همزۀ مفتوح شروع می‌شود)، از نگارش دو بار از یک حرف در کنار هم خودداری نموده و در این‌گونه کلمات، به نگارش یک همزه اکتفا کرده‌اند که در مصاحف مختلف، گاه همزۀ اول به صورت کوچک (رأسُ العَین) نوشته شده است و گاه همزۀ دوم.
✓ این رویه در کلمات مشابه در قرآن نیز دیده می‌شود، مانند: «ءَاَشفَقتُم»، «ءَاَنتُم»، «اَءِلـٰهٌ» یا «اَءُلقِیَ».
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5️⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/44)
💢 «اَتَأمُرونَ»:
این کلمه از افعال مضارع، صیغۀ جمع مذکر مخاطب است. در این آیه، سه کلمۀ مشابه دیگر از همین گروه وجود دارد.
✓ همزۀ ابتدایی این کلمه از دستۀ #حروف ، با نام «همزۀ استفهام» به معنی «آیا» است و جزء کلمۀ اصلی «تَأمُرونَ» نیست.
✓ نکته مورد توجه دربارهٔ «اَتَأمُرونَ»، وجود علامت «رأس العین» بر روی همزۀ میانی این کلمه است که چنانچه قبلا گفته شد وجود این علامت بر روی همزه (در اصطلاح عام، همان الف ایستاده) در ضبط کم‌علامت، اساساً نشانۀ #سکون همزه است، کما اینکه وجود دو همزه در ابتدا و در میان این کلمه، به وضوح، گویای این تفاوت در رویکرد ضبط #کم_علامت است.
✓ البته در شیوه‌های علامتگذاری پنج‌گانه، این مفهوم به شکل‌های متفاوتی نمایش داده شده است:
ضبط #مصری : أَتَأْمُرُونَ
ضبط #هندی : اَتَاْمُرُوْنَ
ضبط #ترکی : اَتَاْمُرُونَ
ضبط #ایرانی : اَتَاْمُروُنَ
ضبط #کم_علامت : اَتَأمُرونَ
✅ در اینجا یک #نکته_تجویدی مهم وجود دارد که یادآوری آن خالی از لطف نیست و آن، صفت ذاتی حرف همزه، به نام «نَبر» به معنی تیزی است. بر اساس این قاعده در هنگام تلاوت آیات می‌بایست همزه طوری تلفظ شود که با حالت #خشکی و #تیزی نسبت به دیگر حروف همراه باشد به گونه‌ای که وجود این حرف در کلمه، کاملا شنیده و احساس شود.
البته حرف همزه در قرائات گوناگون، از حروفی است که توجه ویژه به آن وجود دارد و در برخی قرائات با ملاحظاتی خاص مانند از بین بردن #تیزی آن یا قواعد دیگر تلفظ می‌شود.
💢 شایان ذکر است افعال دیگری که در این آیه آمده است عبارتند از:
✓ «تَنسَونَ» از ریشۀ «ن ، س ، ی»
✓ «تَتلونَ» از ریشۀ «ت ، ل ، و»
که این افعال، در زبان عربی، مشمول قاعدۀ #اِعلال و دستخوش تغییراتی شده‌اند که در ادامۀ این مسیر طولانیِ «طرح بر کرانۀ آیه‌ها» به آنها خواهیم پرداخت ان شاء الله.
✓ فعل «تَعقِلونَ» هم از ریشۀ «ع ، ق ، ل» است که #بدون_تغییر در صیغۀ جمع مذکر مخاطب قرار می‌گیرد.
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹