🔰 بر کرانه آیه‌ها
#نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (حمد/5)
💢 نکات قابل توجه در آیه 5 سوره حمد:
1⃣ همزه قطع:
در ابتدای دو جمله‌ای که این آیه را تشکیل داده‌اند #همزه_قطع با حرکت کسره (اِیاك) آمده است.
❇️ در ضبط #مصری ، زیر الف، علامت «ء» به همراه حرکت کسره آمده است (إِیاك).
❇️ توجه: نام علمی علامت زیر الف، رَأسُ العَین است که با شکل «ء» نشان داده می‌شود و در نزد عموم، با نام «همزه» مشهور است؛ در حالی که در ضبط‌های #ایرانی ، #هندی و #کم_علامت ، رأس‌العین (ء) وجود ندارد و الف به‌تنهایی با حرکت کسره نوشته شده است (اِیاك). البته این رویه در نگارش همزه قطع با حرکت‌های فتحه و ضمه نیز به همین منوال است.
2⃣ حرکات همراه صداهای مدی:
به نحوه علامتگذاری در کلمات این آیه با توضیحات زیر توجه فرمایید.
❇️ حرکت فتحه قبل از #الف_مدی در «ایاك»:
🔻ضبط مصری، هندی و ترکی: فتحه همراه با تشدید (ایَّاك)
🔻ضبط ایرانی: الف کوچک همراه با تشدید (ایّٰاك)
🔻ضبط کم‌علامت: بدون هیچ حرکت غیرضروری و فقط استفاده از علامت تشدید (ایّاك)
❇️ حرکت کسره قبل از #یاء_مدی در «نستعین»:
🔻ضبط مصری و هندی: کسره زیر حرف «ع» (نستعِین)
🔻ضبط ترکی و ایرانی: #کسره_اشباعی گاه زیر حرف «ع» (نستعٖین) و گاهی زیر یاء مدی (نستعیٖن)
🔻ضبط کم‌علامت: بدون هرگونه علامت غیرضروری (نستعین)
❇️ این موضوع در مورد حرکت #ضمه قبل از #واو_مدی هم در کلمات دیگر قرآن وجود دارد.
⏺ به طور کلی در ضبط #کم_علامت قبل از صداهای مدی هیچ علامت دیگری به عنوان حرکت همراه نیامده است.
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/9)
💢 «یُخـٰدِعونَ»:
بر اساس نظر همه علمای رسم‌المصحف و کاتبان مدینه، کوفه، بصره و شام، کتابت این کلمه با حذف الف بعد از حرف خاء، صحیح بوده و بر آن، اتفاق نظر دارند. بنا بر آنچه در کتاب «نثر المرجان في رسم نظم القرآن» که یکی از کتب مرجع در زمینۀ رسم‌المصحف است نوشته شده، دلیل دیگر #حذف_الف در این کلمه و برخی کلمات مشابه در قرآن، #کوتاه و #سبُک کردن آنهاست.
✓ در شیوۀ علامتگذاری #مصری -همانطور که در آیات گذشته نیز توضیح داده شد- در کنار الف کوچک روی حرف خاء، حرکت #فتحه نیز نوشته شده است، همچنین بر روی حرف «ع»، حرکت #ضمه آمده است (یُخَـٰدِعُون).
✓ در شیوۀ علامتگذاری #هندی ، روی حرف خاء، فقط یک الف کوچک نوشته شده اما در حروف پایانی کلمه، هم روی حرف «ع»، حرکت #ضمه و هم روی حرف واو مدی، علامت #سکون گذاشته شده است (یُخـٰدِعُوْن).
✓ در ضبط #ترکی که رسم‌المصحف را رعایت نکرده و خاء را با الف آورده است، مانند ضبط مصری قبل از الف، روی حرف خاء، حرکت #فتحه گذاشته شده، همچنین بر روی حرف «ع»، حرکت #ضمه آمده است (یُخَادِعُون).
✓ در ضبط #کم_علامت اما -همانطور که قبلا نیز گفته شد- از حرکت و علامت غیرضروری پرهیز شده است، بنا بر این در علامتگذاری این کلمه -بر مبنای آنچه در نگارش فارسی آموزش داده می‌شود- بر روی حرف خاء فقط یک #الف_کوچک (بدون حرکت همراه) قرار داده شده و بر روی حرف «ع» و «واو»، علامتی نوشته نشده است (یُخٰدِعون).
💢 «ءامَنوا»:
روز گذشته در توضیح کلمهٔ «ءَاَنذَرتَهُم» (بقره/6)، در خصوص #همزه بودن هر دو حرف ابتدای آن، مطالبی ارائه شد. اکنون در کلمۀ «ءامَنوا» هرچند از لحاظ شکل کلمه و نگارشی، ابتدای هر دو کلمه شبیه به هم هستند اما شرایط متفاوت است.
✓ #تفاوت دو حرف ابتدای این دو کلمه در آن است که در «ءامنوا» ابتدا #همزه آمده و سپس حرف #الف_مدی ، صدای کشیدۀ حرف همزه شده است، در حالی که در کلمۀ «ءَاَنذَرتَهُم» دو حرف #همزه با حرکت #فتحه آمده است که هیچ‌کدام از آنها مدّی نیستند.
❓ شاید در اینجا این سؤال مطرح شود که «چرا در "ءانذرتهم" همزۀ دوم (ا) شبیه به همزۀ اول (ء) نوشته نشده و شبیه به الف است؟»
✅ پاسخ این است که علمای رسم‌المصحف در مواضع استفهام (جملۀ سؤالی که در عربی با همزۀ مفتوح شروع می‌شود)، از نگارش دو بار از یک حرف در کنار هم خودداری نموده و در این‌گونه کلمات، به نگارش یک همزه اکتفا کرده‌اند که در مصاحف مختلف، گاه همزۀ اول به صورت کوچک (رأسُ العَین) نوشته شده است و گاه همزۀ دوم.
✓ این رویه در کلمات مشابه در قرآن نیز دیده می‌شود، مانند: «ءَاَشفَقتُم»، «ءَاَنتُم»، «اَءِلـٰهٌ» یا «اَءُلقِیَ».
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5️⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/15)
💢 «یَستَهزِئُ»:
یکی از حروفی که در خط قرآن، #گاهی ناخواناست حرف «یاء» است و یکی از مواضعی که حرف یاء، ناخوانا می‌شود هنگامی است که در زیر همزه (رأس‌العین) به‌عنوان پایه قرار می‌گیرد. البته گاهی این حرف یاء، به شکل دندانۀ بدون نقطه نیز در این موقعیت قرار می‌گیرد (ىـ) که در مطالب آتی دربارهٔ آن خواهیم گفت.
❓اما چرا یاء؟ ... دلیل انتخاب این حرف برای پایۀ همزه چیست و چرا الف یا واو برای پایۀ همزه انتخاب نشده‌اند؟
✅ بر اساس آنچه در منابع رسم‌المصحف در خصوص «یَستَهزِئُ» و کلماتی نظیر آن آمده است؛ هنگامی‌که کلمه به همزه ختم شود و حرکت حرف قبل از آن، یکی از حرکات کوتاه باشد، پایۀ همزه، یکی از حروف ناخوانا (و ، ا ، ی) متناسب با حرکت حرف قبل از همزه (نه حرکت خودِ همزه)، نوشته می‌شود، یعنی:
✓ اگر حرکت حرف قبل از همزه، #ضمه باشد حرف #واو
✓ اگر #فتحه باشد حرف #الف ،
✓ اگر #کسره باشد حرف #یاء ،
به‌عنوان پایۀ همزه نگاشته می‌شود. البته این قاعده برای برخی لغات، نکات دیگری هم دارد که در مطالب بعدی در مواجهه با آن کلمات توضیح داده خواهد شد.
🟥 به پایۀ همزه و حرکت قبل از آن در کلمات زیر توجه فرمایید:
«بَدَأَ» «سَبَإٍ»: با پایهٔ الف به دلیل #فتحه قبل از همزه
«اللُّؤلُؤُ»: با پایهٔ واو به دلیل #ضمه قبل از همزه
«قُرِئَ»: با پایهٔ یاء به دلیل #کسره قبل از همزه
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/40)
💢 «اَوفوا»:
مانند آنچه در مطلب روز گذشته گفته شد، این کلمه نیز از افعالی است که حروف آن مشمول قاعدۀ #اِعلال شده و در این کلمه که فعل امر از باب «اِفعال»، صیغۀ جمع مذکر مخاطب است نسبت به افعالی که حروف «واو» و «یاء» در ریشۀ آنها وجود ندارد، اندکی دچار تغییر شده است.
← #ریشه این فعل «و ، ف ، ی» بوده و در صیغه‌ای که گفته شد در اصل «اَوفِیُوا» است و تحت قاعدۀ اِعلال، با قرار گرفتن در صیغه‌ای که گفته شد تغییر یافته و بدین ترتیب حرف یاء از آن حذف و حرکت ضمه به حرف ما قبل آن یعنی حرف «فاء» منتقل شده است (اَوفُوا).
البته حرکت #ضمه در این کلمه و نیز تمام حرکات کوتاه همراه حروف مدی در کل قرآن به منظور تسهیل و جلوگیری از اشتباه در قرائت، در شیوهٔ علامتگذاری #کم_علامت حذف شده است.
✓ علامتگذاری این کلمه:
ضبط #مصری : أَوْفُواْ
ضبط #هندی : اَوْفُوْا ← علامت سکون بر روی هر دو حرف واو
ضبط #ترکی و #ایرانی : اَوْفُوا ← علامت سکون فقط بر روی حرف واو اول
ضبط #کم_علامت : اَوفوا ← الف بعد از واو آخر کلمه، همواره ناخواناست.
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹
🔰 بر کرانه آیه‌ها
5⃣ #نکات_نگارشی_و_علامتگذاری (بقره/58)
💢 «وَادخُلُوا البابَ»:
در اتصال میان این دو کلمه، سه حرف ناخوانا وجود دارد که قواعد ناخوانا بودن آنها بر اساس ضبط #کم_علامت در مطالب گذشته بررسی شده است. در این مطلب این قواعد را برای یادآوری مرور می‌کنیم:
1. واو بعد از ضمه
این حرفِ بدون علامت، به دلیل وجود حرکت #ضمه قبل از آن، ناخواناست، البته این قاعده در مورد حروف «الف بدون علامت بعد از فتحه» و «یاء بدون علامت بعد از کسره» نیز صادق است.
2. الف بعد از واو آخر کلمه
مطابق قواعد ضبط کم علامت، الف بعد از واو آخر کلمه، همواره ناخواناست.
3. الف بدون علامت در اول کلمه
اگر حرف الف در ابتدای کلمه، بدون علامت باشد، در حالت وصل، ناخواناست.
← به این ترتیب در شیوهٔ علامتگذاری کم‌علامت، با وضع سه قاعدهٔ کوتاه، از گذاشتن هزاران علامت که منجر به #شلوغی_خط و به تَبَع آن، شلوغی صفحات می‌شود جلوگیری شده است.
کما اینکه در شیوهٔ #مصری (عثمان‌طه) برای همین سه قاعده، به سه شکل #متفاوت عمل شده و علائمی بر خط، وارد شده است که در زیر مشاهده می‌کنید.
✓ علامت گذاری این دو کلمه:
ضبط #مصری : وَٱدْخُلُواْ ٱلْبَابَ ←واو بدون علامت، الف بعد از واو با علامت دایره توخالی، الف ابتدای کلمهٔ دوم با علامت صاد همزهٔ وصل.
ضبط #هندی : وَادْخُلُوا الْبَابَ
ضبط #ترکی : وَٱدْخُلُوا الْبَابَ
ضبط #ایرانی : وَادْخُلوُا الْبٰابَ ← ضمه بر روی واو
ضبط #کم_علامت : وَادخُلُوا البابَ
💠 کانال رسمی مرکز طبع و نشر قرآن کریم
👇👇👇👇👇
🔹@moshaf_org🔹